Zgodnie z obowiązującymi przepisami na każdym z rodziców spoczywa bezwzględna powinność łożenia na utrzymanie swojego dziecka. Obowiązek alimentacyjny w tym przedmiocie jest bardzo szeroki i w pewnych sytuacjach może trwać aż do chwili śmierci potomka.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Jedynym wyjątek dotyczy przypadku, gdy dochody z jego majątku osobistego wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Tak więc obowiązek alimentacyjny rodziców powstaje z chwilą urodzenia się dziecka. Może on trwać nawet w okresie jego pełnoletniości, jeżeli zachodzi sytuacja, że nie może utrzymać się z własnej pracy i znajduje się w stanie niedostatku. Tym samym, nie jest on zamknięty w żadnych ramach czasowych i ma charakter dożywotni, a więc trwa do chwili śmierci potomka.
Co ważne, obowiązek alimentacyjny rodziców nie jest uzależniony od zakresu przysługującej im władzy rodzicielskiej. Oznacza to, że nawet w sytuacji, gdy rodzic zostanie jej pozbawiony lub zostanie ona ograniczona bądź zawieszona, nie ma to żadnego wpływu na jego istnienie oraz treść.
Obowiązek alimentacyjny rodziców polega na dostarczaniu osobie uprawnionej, a więc dziecku, środków utrzymania oraz wychowania. Te ostatnie polegają na osobistych staraniach o wychowanie uprawnionego. Zazwyczaj łączy się na to ze sprawowaniem nad nim stałej pieczy. Na ogół występuje to wtedy, gdy jeden z rodziców nie podejmuje pracy zarobkowej, po to by zajmować się jedynie obowiązkami rodzicielskimi wobec potomka. W takiej sytuacji świadczenie alimentacyjne drugiego rodzica polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów jego utrzymania i przekazywaniu na ten cel odpowiedniej sumy pieniężnej.
Musisz wiedzieć, że zakres obowiązku alimentacyjnego rodziców jest wyznaczany przez:
W tych granicach właśnie granicach sąd dokonuje ustalenia wysokości należnego świadczenia alimentacyjnego. Zaznaczyć jednak trzeba, że znaczenie w tym zakresie mają nie wszystkie potrzeby, jakie ma dziecko, ale tylko te, które są usprawiedliwione. Z drugiej strony, nawet gdy potrzeby dziecka są większe, wysokość alimentów nie może przekraczać możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica zobowiązanego do alimentacji.
Musisz wiedzieć, iż żaden przepis polskiego prawa nie zawiera definicji pojęcia „usprawiedliwionych potrzeb dziecka”. Przyjmuje się jednak, że stanowią one te z nich, których zaspokajanie zapewni dziecku prawidłowy rozwój oraz jest niezbędne dla prowadzenia życia na normalnym, przeciętnym poziomie. Zaznaczyć trzeba, że powinny one być odpowiednie dla stanu zdrowia i wieku uprawnionego.
Co ważne, pojęcie usprawiedliwionych potrzeb obejmuje zarówno potrzeby o charakterze materialnym, jak i niematerialnym – wszystkie te, które umożliwiają godziwą egzystencję potomka.
Jak wspomniałem wcześniej, zakres obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka jest bardzo szeroki i daleko idący. Na rodzicach bowiem ciąży powinność zapewnienia dziecku środków do zaspokojenia jego potrzeb:
Podkreślić trzeba, że praktyka orzecznicza wykształciła dodatkowe kryterium „równej stopy życiowej”. Według niego, dziecko ma prawo do egzystencji na poziomie nie niższym, niż jego rodzice. Tak więc, jeśli posiadają oni duże możliwości majątkowe i zarobkowe, to potrzeby ich dzieci powinny być zaspakajane na wyższym poziomie niż jedynie podstawowym. Mają one bowiem prawo do analogicznej stopy życiowej, jak ich rodzice oraz do tych samych przyjemności oraz udogodnień.
Poprzez możliwości zarobkowe zobowiązanego rozumie się nie tylko te dochody, które są przez niego rzeczywiście uzyskiwane, lecz także te, które może on i powinien osiągać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych.
Możliwości majątkowe to z kolei wszelkie aktywa zobowiązanego. Mogą one mieć postać nieruchomości, akcji, pieniędzy, rzeczy ruchomych etc. W takim wypadku są przyjmuje, że zobowiązany powinien dokonać ich spieniężenia lub wykorzystać w taki sposób, aby osiągnąć odpowiedni dochód, umożliwiający mu pełne zaspokojenie ciążących na nim zobowiązań alimentacyjnych. Przykładem oczekiwanych zachowań w tym zakresie może być wynajęcie posiadanego dodatkowego mieszkania w celu uzyskiwania czynszu najmu, czy też sprzedaż posiadanej biżuterii, jeżeli jest to konieczne do zapewnienia utrzymania dziecka.
Zastrzec jednak trzeba, że także osoba płacąca alimenty ma prawo do egzystencji na przynajmniej podstawowym poziomie. Poza tym rodzice również mają swoje „usprawiedliwione potrzeby”, których treść odpowiada tym, jakie przysługują dzieciom. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że wysokość alimentów nie może być tak duża, że zobowiązany znajduje się przez to w stanie niedostatku. W razie założenia przez niego nowej rodziny, sąd także musi wziąć to pod uwagę. Wynika to z faktu, że również wobec niej istnieje po jego stronie obowiązek zaspokajania jej potrzeb oraz zapewnienia odpowiednich warunków życia.
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, precyzyjnie wskazują sytuacje, w których rodzice mogą przestać płacić alimenty na dorosłe już dziecko. Następuje to w sytuacji, gdy:
Przykładem może być sytuacja, w której dorosły potomek w sposób zawiniony:
