W polskim systemie prawnym apelacja jest środkiem odwoławczym od wyroku sądu pierwszej instancji. Oparty jest on bowiem na zasadzie dwuinstancyjności. Tak więc strona, która jest niezadowolona z brzmienia wyroku rozwodowego w całości lub też jedynie jego części, może go zaskarżyć właśnie poprzez apelację.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, przysługuje ona wyłącznie na orzeczenie sądu pierwszej instancji i kierowana jest do sądu drugiej instancji, który stanowi instytucję odwoławczą.
Musisz wiedzieć, że sądem pierwszej instancji jest ten, do którego został wniesiony pozew o rozwód i przed którym toczyło się postępowanie w tej sprawie. Wskazać przy tym trzeba, że w sprawach rozwodowych sądem pierwszej instancji jest sąd okręgowy.
Po ogłoszeniu przez sąd pierwszej instancji wyroku rozwodowego, każda ze stron ma tydzień na złożenie wniosku o sporządzenie jego pisemnego uzasadnienia i doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem. Termin ten liczy się od dnia następnego. Jest to tzw. „zapowiedź apelacji”.
Jeśli żadna ze stron nie złoży wniosku o uzasadnienie, wówczas wyrok rozwodowy stanie się prawomocny z upływem siedmiu dni od daty jego ogłoszenia.
Oznacza to, że skutkiem niezłożenia takiego wniosku, będzie utrata prawa do skutecznego złożenia apelacji.
Od dnia wpłynięcia opisywanego wniosku, sąd pierwszej instancji ma dwa tygodnie na sporządzenie uzasadnienia wyroku. Jeżeli był on dotknięty brakami, termin ten liczy się od dnia ich usunięcia. Jeśli sąd nie będzie mógł sporządzić pisemnego uzasadnienia we wskazanych terminach, wówczas jego Prezes może przedłużyć ten okres na kolejny czas oznaczony, a więc ze wskazaniem konkretnych ram czasowych.
Po sporządzeniu uzasadnienia wyroku, sąd doręcza go drogą pocztową stronie, która złożyła w tym przedmiocie wniosek. Od chwili doręczenia stronie uzasadnienia wyroku, ma ona czternaście dni na sporządzenie i wniesienie środka odwoławczego, czyli apelacji. Dokonuje się tego za pośrednictwem tego sądu, który wydał zaskarżany wyrok. Termin ten uważa się za zachowany także wtedy, gdy przed jego upływem strona wniosła apelację do sądu drugiej instancji. W takim przypadku zawiadamia on sąd pierwszej instancji o wniesieniu apelacji i żąda przedstawienia akt sprawy.
Musisz także wiedzieć, że jeżeli termin na sporządzenie uzasadnienia był przedłużany, czas na złożenie apelacji również ulegnie odroczeniu do trzech tygodni. O nowym terminie sąd zawiadamia stronę doręczając jej wyrok z uzasadnieniem. Jeżeli w zawiadomieniu termin ten wskazano błędnie, a strona się do niego zastosowała, apelację uważa się za wniesioną we właściwym czasie.
Jeżeli strona, pomimo złożenia wniosku o uzasadnienie nie złoży apelacji, wówczas wyrok sądu pierwszej instancji staje się prawomocny po upływie terminów przewidzianych do jej wniesienia.
Zaznaczyć należy, że dla każdej ze stron termin do wniesienia apelacji może upływać innego dnia, w zależności od tego, kiedy każda z nich odebrała wyrok rozwodowy wraz z uzasadnieniem.
Jeżeli apelacja zostanie wniesiona w skuteczny sposób, wówczas nie dochodzi do uprawomocnienia wyroku sądu pierwszej instancji. Skutek taki następuje zarówno w sytuacji, w której apelację wniosą obydwie strony postępowania, jak i jedynie jedna z nich.
Warto wskazać, że w pewnych sytuacjach w ogóle nie dojdzie do rozpatrzenia apelacji, z powodu jej odrzucenia. Po wpłynięciu apelacji do sądu drugiej instancji, którym w sprawach rozwodowych jest zawsze Sąd apelacyjny, dokonuje on jej wstępnego badania pod kątem spełnienia wymogów formalnych. Jeżeli stwierdzi on, iż nie zostały one dotrzymane, wówczas wzywa stronę, która ją wniosła do usunięcia braków apelacji w terminie tygodniowym. Jeżeli wezwanie będzie nieskuteczne, wówczas dojdzie do odrzucenia apelacji.
W myśl obowiązujących przepisów, sąd drugiej instancji odrzuca apelację:
Jak stanowią przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. Oznacza to, że powinna ona zawierać oznaczenie stron procesu, poprzez podanie ich imienia oraz nazwiska, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników. Ponadto należy określić właściwy sąd oraz wskazać datę i miejsce jej sporządzenia. Poza tym, apelacja powinna obejmować:
Poza wymienionymi powyżej elementami, apelacja od wyroku rozwodowego powinna także zawierać:
Trzeba pamiętać, że jeżeli w apelacji podnoszone są zarzuty co do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wówczas powinno się wskazać:
Wskazując fakt wykazany dowodem utrwalonym za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, należy oznaczyć część zapisu dotyczącą tego faktu.
Co ważne, apelacja powinna być także należycie opłacona. Co do zasady od apelacji w sprawie rozwodowej wnosi się stałą opłatę sądową w wysokości 600 zł.
Trzeba zaznaczyć, że każdej ze stron przysługuje prawo do zaskarżenia wyroku rozwodowego w całości, bądź też tylko w części, a więc w odniesieniu do niektórych jego punktów. W samym wniosku o uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji, strona powinna wskazać, czy pisemne uzasadnienie ma dotyczyć całości wyroku czy jego części, w szczególności poszczególnych objętych nim rozstrzygnięć.
Musisz jednak wiedzieć, że jeśli dokonasz zaskarżenia pierwszego punktu wyroku, który orzeka rozwód i wskazuje ewentualną winę którejś ze stron, wówczas nastąpi zakwestionowanie wydanego przez sąd orzeczenia w całości. W takiej sytuacji oczywiście nie nastąpi jego uprawomocnienie, co wywołuje ten skutek, iż żaden inny punkt orzeczenia nie podlega uprawomocnieniu, nawet jeśli nie został zaskarżony.
Po wniesieniu przez stronę apelacji, sprawa jest kierowana do właściwego sądu drugiej instancji, a więc Sądu apelacyjnego. Dokonuje on rozpoznania tego środka odwoławczego i wydaje wyrok rozwodowy zmieniający wyrok sądu pierwszej instancji lub też oddalający apelację. Czasami Sąd apelacyjny uchyla wyrok rozwodowy i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. W takiej sytuacji sprawa rozwodowa toczy się niejako od początku. Może on jednak uczynić to tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Warto zaznaczyć, że ocena prawna wyrażona w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiąże zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego lub faktycznego, albo po wydaniu wyroku sądu drugiej instancji Sąd Najwyższy w uchwale rozstrzygającej zagadnienie prawne wyraził odmienną ocenę prawną.
Uprawomocnienie wyroku Sądu drugiej instancji następuje z dniem jego wydania, a więc z chwilą ogłoszenia orzeczenia na Sali sądowej. Wynika to z faktu, że stronom nie przysługuje od niego żaden inny środek odwoławczy, nie mogą one także wystąpić ze skargą kasacyjną.
