Zastosowanie kary umownej umożliwia zabezpieczenie interesów jednej ze stron umowy, na wypadek jej niewykonania przez kontrahenta. Aby odniosła ona taki skutek, konieczne jest jej zastrzeżenie w zawieranym kontrakcie w sposób, jakiego wymagają obowiązujące w tym przedmiocie reguły prawne.
Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem, wprowadzanym do umowy w ramach obowiązującej w polskim prawie zasady swobody kontraktowania, przewidującym zapłatę określonej sumy z tytułu naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Jest ona uregulowana w art. 483 – 484 Kodeksu cywilnego i ma na celu wzmocnienie więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy, służąc zagwarantowaniu ścisłego wykonania wynikających z niej zobowiązań. Kontrahenci, godząc się na karę umowną, udzielają tym samym sobie wzajemnie rękojmi jej wykonania.
Zapłata kary umownej stanowi w pewnym sensie automatyczną sankcję przysługującą wierzycielowi w stosunku do dłużnika w wypadku niewykonania przez niego lub nienależytego wykonania zobowiązania z przyczyn, za które ten ostatni w pełni odpowiada, a więc ponosi za ten stan rzeczy ewidentną winę.
Opisana powyżej konstrukcja prawna kary umownej wskazuje, iż pełni ona przede wszystkim funkcję kompensacyjną. Zmierza ona bowiem do zlikwidowania wszystkich negatywnych dla wierzyciela konsekwencji wynikających z naruszenia zobowiązania przez jedną ze stron zawartej umowy. Znacząco wzmacnia ona przede wszystkim pozycję wierzyciela i pełni funkcję dyscyplinującą wobec dłużnika.
Funkcjonalność kary umownej polega na tym, iż radykalnie ułatwia ona uprawnionemu dochodzenie naprawienia szkody, jakiej doznał on wskutek naruszenia przez jego kontrahenta postanowień łączącego ich kontraktu. Jest to następstwem tego, iż podstawą zastosowania i naliczenia kary umownej jest tylko i wyłącznie niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez kontrahenta.
Bardzo istotne jest to, iż uprawnienie do dochodzenia i egzekwowania kary umownej uzależnione jest jedynie od ziszczenia się warunków przewidzianych w tym zakresie w treści samej umowy. Najczęściej należą do nich niewykonanie zobowiązania w oznaczonym terminie lub też w określony sposób.
Podkreślenia wymaga fakt, iż dla zastosowania kary umownej nie jest istotne, czy szkoda faktycznie została przez wierzyciela poniesiona i jakiej jest wartości. Jej naliczenie w zastrzeżonej wysokości jest od tego czynnika całkowicie niezależne i następuje nawet wtedy, kiedy wierzyciel nie poniósł żadnych negatywnych konsekwencji z tytułu zachowania dłużnika. Oznacza to, że zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty nawet w przypadku, gdy wykaże on, że wierzyciel nie poniósł szkody. Wynika to fakt, iż z punktu widzenia wierzyciela samo niewykonanie zobowiązania jest szkodą, zaś umówiona kara służy w sposób ogólny jej naprawieniu. Pamiętać jednak przy tym trzeba, iż żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary umownej nie jest dopuszczalne, chyba że strony postanowiły inaczej.
W przypadku, gdyby zastrzeżona kara umowna była mniejsza niż rzeczywista szkoda poniesiona przez wierzyciela, a ten nie zastrzegł w umowie prawa do żądania odszkodowania przenoszącego jej wysokość, wówczas nie może on żądać takiej rekompensaty.
Zaznaczyć trzeba, iż co do zasady, kara umowna nie będzie przysługiwała stronie, której kontrahent nie wykonuje lub wykonuje nienależycie zobowiązanie, jeśli jest to skutkiem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, na przykład wskutek wystąpienia tzw. siły wyższej.
Musisz także wiedzieć, że dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania poprzez dokonanie zapłaty samej kary umownej.
Aby kara umowna mogła odnieść planowany przez strony skutek prawny, konieczne jest spełnienie pewnych warunków.
Przede wszystkim musi ona zostać wyraźnie zastrzeżona w zawartej pomiędzy stronami umowie. Pamiętać bowiem trzeba, że na stronie dochodzącej zapłaty spoczywa obowiązek wykazania przed Sądem nie tylko naruszenia przez kontrahenta postanowień łączącej ich umowy, ale także udowodnienia, że skutecznie zawarte w niej zostało postanowienie o karze umownej.
Powinieneś wiedzieć, iż nie jest konieczne, aby źródłem zastrzeżenia kary umownej była ta sama umowa, której naruszenie rodzi obowiązek jej zapłaty. Dlatego też może ona zostać przewidziana zarówno co do zobowiązania już istniejącego, jak i przyszłego. Nie ma przeszkód, aby była ona zapisana na wypadek odstąpienia przez drugą stronę od umowy, bez względu na charakter świadczeń do jakich zobowiązały się strony umowy, od której się odstępuje.
Podkreślić należy, że możliwe jest zastrzeżenie kar umownych już na etapie umowy przedwstępnej, przy czym może to dotyczyć nie tylko niewykonania jej samej, ale także umowy przyrzeczonej.
Kolejnym warunkiem skutecznego zastrzeżenia kary umownej jest jej precyzyjne opisanie, poprzez:
Powyżej wymienione elementy mają charakter obligatoryjny, co oznacza, że bez nich zastrzeżenie kary umownej będzie nieskuteczne, a więc nie będzie można jej wyegzekwować.
Podkreślić trzeba, iż nie jest wymagane kwotowe określenie kary umownej. Może to więc nastąpić na podstawie jednoznacznie ustalonych przez strony kryteriów, które pozwalają na jej arytmetyczne wyliczenie, bez konieczności jednak ustalenia podstawy, od której będzie zależna jej wysokość. Nie może być tym samym kara umowna ustalana na podstawie bliżej nieokreślonych lub niejasnych kryteriów, względnie na podstawie jednostronnej woli strony stosunku obligacyjnego. Zastrzeżenie kary umownej naruszające te zasady jest nieważne.
Na ogół wysokość kary umownej określana w sposób kwotowy, a więc w konkretnej sumie pieniężnej lub procentowy, kiedy to stanowi ona procent wartości całego świadczenia umownego. Często łączy się te dwa sposoby.
Kara umowna może zostać zastrzeżona na wypadek:
Zaznaczyć przy tym trzeba, iż w jednej umowie można przewidzieć odrębną karę za niewykonanie, a odrębną za nienależyte wykonanie zobowiązania.
Podkreślić trzeba, iż ustawodawca wyraźnie wskazał, iż kara umowna może być stosowana tylko i wyłącznie do zobowiązań o charakterze niepieniężnym, a więc takich, w których przedmiot świadczenia nie jest wyrażony w określonych jednostkach pieniężnych. Polegają one na ogół na konieczności wydania jakiejś rzeczy, wykonania usługi, zrealizowaniu zamówienia lub naprawienia szkody.
Wobec powyższego, nie jest dopuszczalne nałożenie kary umownej na przykład z tytułu braku zapłaty wynagrodzenia w terminie, bądź niewniesienia kaucji lub wkładu pieniężnego przez jednego ze wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Pamiętać trzeba, że zapis umowny przewidujący obowiązek zapłaty kary umownej za niespełnienie lub nieprawidłowe spełnienie świadczenia pieniężnego będzie bezwzględnie nieważny i jako taki nie wywoła żadnych skutków prawnych. Nie jest więc dopuszczalne zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym.
Karę umowną można ustalić w dowolnej wysokości, z tym jednak zastrzeżeniem, iż nie może ona być rażąco wygórowana. W takim bowiem przypadku podmiot zobowiązany do jej zapłaty będzie mógł dochodzić przez Sądem jej obniżenia poprzez tzw. miarkowanie.
Obowiązujące przepisy wskazują, iż dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej w przypadku, gdy:
Druga w wymienionych przesłanek jest wynikiem istnienia zasady, że kara umowna nie może ze swej istoty prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia wierzyciela.
Musisz wiedzieć, że praktyka orzecznicza stworzyła swoisty katalog mierników oceny wysokości kar umownych celem stwierdzenia, czy są one rażąco wygórowane. Jednym z podstawowych, a jednocześnie najbardziej ogólnych kryteriów stosowanych w tym przedmiocie, jest stosunek pomiędzy wartością kary umownej a wartością całego zobowiązania głównego. Kryterium miarkowania stanowi także stosunek wysokości zastrzeżonej kary do wysokości wynagrodzenia wykonawcy. Niewątpliwie za zasadnicze kryterium oceny rażącego wygórowania kary umownej należy uznać stosunek wysokości zastrzeżonej kary umownej do wysokości szkody doznanej przez wierzyciela.
Dodać jednak trzeba, iż wskazany powyżej katalog nie ma charakteru zamkniętego, a ocena w tym zakresie, w zależności od okoliczności sprawy, należy do Sądu orzekającego. Niewątpliwie jednak miarkowanie kary umownej ma na celu przeciwdziałanie dużym dysproporcjom między wysokością zastrzeżonej kary a godnym ochrony interesem wierzyciela. Samo określenie „rażąco wygórowana” oznacza, iż musi to być wygórowanie niewspółmierne do celów i założeń, jakim ma służyć kara umowna.
W związku z powyższym, stwierdzić trzeba, że kara umowna może być uznana za rażąco wygórowaną wtedy, gdy jest ona równa bądź zbliżona do wysokości wykonanego z opóźnieniem zobowiązania, w związku z którym ją przewidziano. Nie jest jednak wykluczona w tej wysokości, jeżeli dłużnik za okres, za który została wyliczona nie spełnił świadczenia w ogóle.
Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.
Przesłuchanie dziecka w sprawie rodzinnej Sprawy rodzinne, z uwagi na swój przedmiot, mają szczególny charakter. Przejawia się on między innymi tym, że dzieci, pomimo że są osobami
