Klauzule abuzywne, to postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które:
Powyższe nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, jeżeli zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny, czyli nie budzący żadnej wątpliwości i nie pozostawiające pola do swobodnej interpretacji. Dotyczy to w szczególności ceny lub należnego wynagrodzenia.
Musisz wiedzieć, że wszystkie powyższe cechy klauzul abuzywnych, żeby zaistniała podstawa do uznania je właśnie za takie, muszą wystąpić kumulatywnie, a więc jednocześnie.
Szczególnie „złowrogą” sławę zdobyły klauzule abuzywne stosowane przez banki w umowach kredytowych zawieranych z tzw. frankowiczami. Są one obecnie masowo unieważniane przez Sądy.
Dodać trzeba, iż kwestie związane z opisywanymi klauzulami regulowane są przez przepisy art. 385(1) – 381(5) Kodeksu cywilnego.
Zanim przejdę do dalszego opisu pozostałych zagadnień związanych z klauzulami abuzywnymi, konieczne jest wyjaśnienie podstawowych pojęć, które są z nim związane. I tak:
Musisz wiedzieć, że reguły dotyczące konsumenta stosuje się także do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy jednak z jej treści wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności. Określa się go na podstawie wpisu przedsiębiorcy do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Kwestie związane z definicją pojęcia „dobre obyczaje” są nieco bardziej skomplikowane. Nie zawiera jej bowiem żaden przepis obowiązującego prawa. Dlatego też została ona wypracowana przez doktrynę prawną oraz ustalone orzecznictwo. Na ich podstawie powszechnie przyjmuje się, iż stanowią one zwyczajowe zasady uczciwego postępowania, ogólnie akceptowane w całym społeczeństwie. Dokonuje się ich oceny zgodnie z regułami moralnymi, które znajdują swoje źródło w powszechnie uznawanych wartościach.
Ich emanacją jest zasada równowagi kontraktowej stron. Dlatego też w sposób oczywisty za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznaje się działanie polegające na zawarciu w treści umowy zapisów które powodują jej naruszenie, czyli właśnie klauzul abuzywnych. Prowadzą one bowiem do sytuacji, w której jedna ze stron stosunku prawnego uzyskuje w nim w sposób nieuzasadniony pozycję zdecydowanie uprzywilejowaną.
W szczególności zalicza się do nich postępowanie polegające na wykorzystaniu niedoinformowania, niewiedzy, dezorientacji lub naiwności konsumenta, wprowadzenie go w błąd oraz wszelkie inne, które w sposób oczywisty uznaje się za nieuczciwe, nierzetelne oraz rażąco odbiegające w od przyjętych reguł zachowania.
Jak stanowi Kodeks cywilny – oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Bierze się przy tym pod uwagę jej treść oraz okoliczności zawarcia, uwzględniając jednocześnie także te umowy, które pozostają w związku z kontraktem zawierającym klauzule abuzywne.
Z kolei „rażące naruszenie interesów konsumenta” ma miejsce wtedy, gdy zachodzi na jego niekorzyść nieuzasadniona dysproporcja praw i obowiązków stron umowy, powodująca w efekcie naruszenie przysługującego mu interesu ekonomicznego.
Polskie prawo definiuje także pojęcie „nieuzgodnionych indywidualnie postanowień umowy”. Występują one wtedy, gdy konsument nie miał rzeczywistego wpływu na których treść. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego mu przez kontrahenta. Zaznaczyć trzeba, iż ciężar dowodu w tym przedmiocie spoczywa w całości na tym drugim. Zasadą jest bowiem, iż obowiązek wykazania, że dane postanowienie umowne zostało jednak uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na tę okoliczność powołuje.
Na koniec warto wskazać czym są „wzorce umów”. Definiuje się je jako zbiór jednostronnie ustalonych, z góry przygotowanych klauzul umownych przedstawianych stronie przy zawieraniu umowy. Ich przykładem są ogólne warunki umów, wzory umów oraz wszelkie regulaminy.
Kodeks cywilny zawiera bardzo szeroki katalog klauzul o charakterze abuzywnym. Stanowi on, że w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:
Cytowany zestaw klauzul niedozwolonych nie ma charakteru enumeratywnego, co oznacza, że nie jest on zamknięty. Umożliwia to uznanie za takie także innych zachowań, które godzą w dobro konsumenta.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, jeżeli postanowienia umowy zostały uznane za niedozwolone, wówczas konsument nie jest nimi związany. W takim wypadku są one niejako „wyłączane” z treści całego kontraktu, a jego stosowanie ogranicza się jedynie do pozostałych unormowań, które nie mają takiego charakteru. Jeśli jednak wskutek takiego usunięcia klauzul niedozwolonych umowa traci swój sens i w związku z tym nie może być stosowana, wówczas podlega ona unieważnieniu w całości. Na tej podstawie strony obowiązane są do dokonania zwrotu tego, co sobie nawzajem dotychczas świadczyły. Zaznaczyć trzeba, iż w takim przypadku strona która zastosowała niedozwolone postanowienia umowne traci prawo do wynagrodzenia i wszelkich gratyfikacji, które były przewidziane na jej rzecz w zawartym kontrakcie. W przypadku banków oznacza to pozbawienie ich prawa do odsetek, prowizji, opłat manipulacyjnych etc. Sam konsument zobowiązany jest jedynie do zwrotu w całości otrzymanego kapitału kredytowego.
Zaznaczyć należy, iż chociaż klauzule abuzywne są nieważne z mocy samego prawa, to jednak formalnie skutek taki nie następuje „automatycznie”, sam z siebie. Oznacza to, niezbędne jest formalne stwierdzenie takiego stanu rzeczy przez Sąd. Aby to uzyskać, konsument powinien wystąpić z pozwem o ustalenie, iż postanowienia tego rodzaju są dotknięte nieważnością. Zgodnie bowiem z przepisami Kodeksu Postępowania cywilnego – powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.
Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.
Przesłuchanie dziecka w sprawie rodzinnej Sprawy rodzinne, z uwagi na swój przedmiot, mają szczególny charakter. Przejawia się on między innymi tym, że dzieci, pomimo że są osobami
