Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstaje, co do zasady, pomiędzy jego stronami ustawowa wspólność majątkowa. Następuje to z mocy samego prawa, nie wymaga więc dokonywania jakichkolwiek czynności prawnych. Tego rodzaju ustrój majątkowy regulują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Musisz wiedzieć, że małżeńska wspólność ustawowa obejmuje wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub też tylko przez jednego z nich. Zalicza się do niej zarówno dochody uzyskane z majątku wspólnego, jak również z majątków osobistych współmałżonków, jak na przykład z tytułu czynszu najmu lokalu mieszkalnego, stanowiącego osobistą własność danego małżonka.
Obejmuje ona w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, które zostały zewidencjonowanych na specjalnym subkoncie Majątek wspólny tworzą więc wszystkie te wartości, które nie wchodzą w skład majątku osobistego każdego ze współmałżonków.
Dodać trzeba, że wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami jest współwłasnością łączną, a więc ma charakter bezudziałowy. Żaden z małżonków nie dysponuje więc wyraźnie określonym oraz wyodrębnionym udziałem w majątku wspólnym. Zasadą jest przy tym, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego, jak również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Podkreślenia wymaga fakt, że majątek wspólny nie obejmuje majątków osobistych, które posiadają oboje małżonkowie. Składają się nie te wszelkie dobra, które nabyli oni przed wstąpieniem w związek małżeński, a także te, które otrzymali na podstawie dziedziczenia lub darowizny.
Po orzeczeniu przez Sąd rozwodu, a więc rozwiązaniu związku małżeńskiego przestaje istnieć małżeńska wspólność majątkowa. Skutkiem tego jest możliwość żądania przez każdego z małżonków, aby został przeprowadzony podziału wspólnie wypracowanego majątku.
Zaznaczyć należy, iż można tego dokonać w każdym czasie, gdyż roszczenie o zniesienie wspólności majątkowej, nie ulega przedawnieniu. Uprawnienia takiego nie można też się zrzec, ponieważ ma ono charakter niezbywalny.
Podział majątku wspólnego może zostać dokonany najpóźniej przy okazji działu spadku, czyli po śmierci jednego z dotychczasowych współmałżonków.
Podział majątku wspólnego małżonków może nastąpić na dwa sposoby:
W każdym z nich dopuszczalne to jest poprzez:
Wszystkie te sposoby mogą podlegać kumulacji, a więc jednoczesnemu zastosowaniu. Trzeba jednakże uczynić ważne zastrzeżenie – bezwzględne pierwszeństwo ma podział w naturze. Pozostałe z nich mogą być stosowane dopiero w dalszej kolejności. Oznacza to, że w przypadku, gdy podział w naturze nie jest możliwy, wówczas następuje drugi z nich. Dopiero, w ostateczności ma miejsce sprzedaż licytacyjna.
Musisz wiedzieć, że aby mogło dojść umownego ustalenia podziału majątku wspólnego dotychczasowi małżonkowie muszą pozostawać w pełnej zgodzie co do jego sposobu i zasad.
Wymogiem jest, aby kontrakt tego rodzaju został zawarty na piśmie. Musi on także precyzyjnie określać przedmioty podlegające podziałowi oraz wskazywać sposób jego przeprowadzenia. W przypadku, gdy przedmiotem podziału jest nieruchomość, wówczas pod rygorem nieważności konieczne jest nadanie takiej umowie formy aktu notarialnego. Dotyczy to na przykład sytuacji, w których w jego skład wchodzi praw użytkowania wieczystego lub innego prawa, do przeniesienia którego wymagana jest tego rodzaju forma szczególna.
Jeżeli współmałżonkowie pozostają w konflikcie co do sposobu podziału majątku wspólnego, wówczas sprawę musi zostać poddana pod rozstrzygnięcie Sądu. Następuje to na podstawie wniosku, który może złożyć jeden z nich lub oboje.
W sprawach tego rodzaju właściwy jest Sąd rejonowy, odpowiedni ze względu na miejsce położenia majątku.
Wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego musi zawierać pewne konieczne elementy. W szczególności konieczne jest w nim bardzo szczegółowe wskazanie składników, które wchodzą w jego skład i które mają podlegać podziałowi. Na ogół przyjmuje to formę spisu rzeczy ruchomych. W razie, gdy w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, niezbędne jest wskazanie jej dokładnego położenia, powierzchni, a także przeznaczenia.
Niezbędne jest także przedstawienie przez wnioskodawcę propozycji co do sposobu dokonania podziału, w tym wskazanie, które ze składników majątkowych chce otrzymać.
Wszystkie żądania objęte złożonym w Sądzie wnioskiem o podział majątku wspólnego, powinny zostać określone w sposób jak najbardziej szczegółowy i precyzyjny. Ich niezgłoszenie w toku sprawy o podział majątku zagrożone jest prekluzją, powodującą utratę prawa strony do ich dochodzenia w odrębnym procesie.
Wniosek musi także zawierać określenie wartości przedmiotu sprawy, którą stanowi łączna wartość wszystkich mających podlegać podziałowi składników majątku wspólnego.
Musisz wiedzieć, że Sąd rozpoznający sprawę o podział majątku zobowiązany jest do zachowania odpowiedniej kolejności jego metod, analogicznych do tych, które wskazałem w poprzedniej części artykułu.
Jeśli więc możliwe jest dokonanie fizycznego podziału majątku wspólnego w taki sposób, aby każdy z nich otrzymał ściśle określone ruchomości i inne składniki majątkowe, w tym wyodrębnią część rzeczy nieruchomej, to sposób ten ma pierwszeństwo przed pozostałymi.
Dopiero, gdy podziału w naturze nie można przeprowadzić, stosuje się pozostałe metody. Musisz wiedzieć, że Sąd w trakcie postępowania ocenia stan składników majątkowych z chwili zniesienia wspólności małżeńskiej. Liczy się więc data orzeczenia rozwodu lub ustanowienia rozdzielności majątkowej. Wartość poszczególnych przedmiotów majątkowych przyjmuje się natomiast z chwili orzekania.
