Sprawy rodzinne, z uwagi na swój przedmiot, mają szczególny charakter. Przejawia się on między innymi tym, że dzieci, pomimo że są osobami niepełnoletnimi, mają w pewnym zakresie możliwość czynnego udziału w toczącym się procesie.
Czy dziecko może zostać przesłuchane w sprawie rodzinnej? W jaki sposób może to zostać przeprowadzone? Jakie znaczenie prawne ma taka czynność? Wszystkiego tego dowiesz się z poniższego wpisu.
Aby odpowiedzieć na tak sformułowane pytanie musimy najpierw określić, kim właściwie jest dziecko w świetle prawa.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (j.t. Dz. U. z 2020 r. poz. 141) – dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletniości- a więc co do zasady, ukończenia osiemnastego roku życia.
Dzieci nie posiadają zdolności procesowej, a więc przymiotu polegającego na uprawnieniu podmiotów postępowania sądowego do podejmowania czynności procesowych.
Pomimo tego ograniczenia, w sprawie rodzinnej dziecko nie tylko może, ale musi zostać przesłuchane. Co więcej, może ono być także uprawnione przez Sąd do wyrażenia swojego zdania w danej sprawie, a nawet zgłoszenia odpowiednich życzeń w tym zakresie.
Wynikają one z wielu aktów prawnych.
Przede wszystkim należy tu przywołać art. 12 Konwencji o prawach dziecka (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526), który stanowi, że: „Państwa-Strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka. W tym celu dziecko będzie miało w szczególności zapewnioną możliwość wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym, dotyczącym dziecka, bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź odpowiedniego organu, zgodnie z zasadami proceduralnymi prawa wewnętrznego”.
Obowiązek przesłuchania dziecka wynika także z Rekomendacji nr R/84/4 Komitetu Ministrów Rady Europy z dnia 28 lutego 1984 r. w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej.
Również polskie prawo zawiera bezpośrednie zapisy, wprowadzające obowiązek w tym przedmiocie.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 72 ust. 3 stanowi, że – w toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.
Powyższy wymóg znalazł swoje skonkretyzowanie w odpowiednich przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z jego art. 216(1) oraz art. 576 § 2 – Sąd w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.
Obydwa przepisy zastrzegają, ze wysłuchanie takie może odbyć się jedynie poza salą posiedzeń sądowych.
Z kolei art. 573 tego aktu prawnego stanowi, że osoba pozostająca pod władzą rodzicielską, ma zdolność do podejmowania czynności w postępowaniu dotyczącym jej osoby, chyba że nie ma zdolności do czynności prawnych. Sąd jednak może ograniczyć lub wyłączyć osobisty udział małoletniego w postępowaniu, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze.
W przedmiotowej kwestii wypowiedział się też Sąd Najwyższy, który w postanowieniu z dnia 15 grudnia 1998 r. (I CKN 1122/98, OSNC 1999, Nr 6, poz. 119) wskazał, że „należy przyjąć, że obowiązkiem sądu, w każdej sprawie dotyczącej dziecka, jest wysłuchanie dziecka, którego stan rozwoju psychofizycznego na to pozwala”.
Najczęściej do wysłuchania małoletniego dochodzi w sprawach o ustalenie kontaktów z dzieckiem i jego miejsca zamieszkania.
Podkreślić trzeba, ze wysłuchanie dziecka stanowi czynność procesową o szczególnym charakterze. Zapewnia ona podmiotowość procesową dziecku, nie wyposażając go jednak w zdolność procesową. Swoim charakterem jest ono zbliżone do przeprowadzanego przez Sąd środka dowodowego, choć formalnie nie pełni takiej roli. Jego celem jest bowiem ustalenie przez Sąd ściśle określonego fakt istotnego dla odpowiedniego rozstrzygnięcia danej sprawy rodzinnej w postaci wyrażenia przez dziecko swojego zdania i rozsądnych życzeń. Oczywiście te ostatnie nie mogą się odnosić do przebiegu postępowania sądowego czy wyniku prowadzonej sprawy.
Przedmiotem takiego wysłuchania jest zapewnienie dziecku prawa do swobodnego wypowiadania się w danej sprawie oraz zorientowanie się przez Sąd, w jaki sposób spostrzega ono problemy rodzinne i swoją sytuację. Ma to zabezpieczać dobro dziecka w toczącym się procesie oraz przeciwdziałać jego krzywdzie.
Ponieważ wysłuchanie małoletniego jest posiedzeniem sądowym dla przeprowadzenia ściśle określonej czynności, Sąd ma obowiązek o jego terminie i miejscu zawiadomić strony postępowania i ich pełnomocników. Mają oni prawo być obecni przy przesłuchaniu.
Jak wcześniej wskazałem, polskie prawo przewiduje obowiązek wysłuchania małoletniego poza salą posiedzeń. Może to być zarówno pomieszczenie znajdujące się poza budynkiem Sądu, na przykład miejsce jego pobytu, jak i gabinet sędziego- co zresztą najczęściej ma miejsce. W każdym razie powinno ono zapewniać atmosferę intymności i dyskrecji, umożliwiającej bliski kontakt z dzieckiem i pełną swobodę jego wypowiedzi. Z przebiegu wysłuchania Sąd sporządza odpowiednią notatkę urzędową.
To, czy spełnione są przesłanki wskazujące na możliwość przesłuchania małoletniego, ocenia tylko i wyłącznie Sąd w świetle okoliczności konkretnej sprawy i w odniesieniu do jego stopnia rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości. Może on także zdecydować, że przed podjęciem wysłuchania celowe jest badanie psychologiczne lub psychiatryczne dziecka. Także do Sądu należy ocena, jakie znaczenie nadać przesłuchaniu, a więc czy uwzględni on w wydanym orzeczeniu zdanie i życzenia małoletniego.
W takiej i innych sprawach rodzinnych zachęcam do kontaktu z Kancelarią Adwokacką prowadzoną przez adwokata Bartosza Obrębskiego aby otrzymać profesjonalną pomoc prawną.
Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.
Przesłuchanie dziecka w sprawie rodzinnej Sprawy rodzinne, z uwagi na swój przedmiot, mają szczególny charakter. Przejawia się on między innymi tym, że dzieci, pomimo że są osobami
