Kancelaria Adwokacka Bartosz Kamil Obrębski

Rozdzielność majątkowa (intercyza)

Spis treści

Czym jest rozdzielność majątkowa?

Zasadą jest, że w chwili zawarcia związku małżeńskiego między małżonkami powstaje małżeński ustrój majątkowy określany jako ustawowa wspólność majątkowa. Zasada ta zakłada, że od chwili zawarcia małżeństwa wszystko co jest w jego trakcie wspólnie nabywane przez małżonków wchodzi do ich wspólnego majątku.

Ponad to każdy z małżonków jeszcze przed dokonaniem rozdzielności majątkowej może posiadać majątek osobisty, w którego skład na ogół wchodzą przedmioty nabyte przed małżeństwem oraz z mocy ustawy niewchodzące do majątku wspólnego (np. pochodzące ze spadku lub darowizny).

Od wystąpienia rozdzielność majątkowej małżonkowie mają dwa oddzielne majątki – osobiste. Od chwili ustanowienia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków może żądać dokonania podziału majątku wspólnego mimo, że małżeństwo nie ustało.

Rozdzielność może być dokonana w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego i, przez Sąd (co stanowi wyjątek).

Rozdzielność majątkowa umowna

Ustawodawca przewidział, że podstawowym narzędziem w celu dokonania rozdzielności majątkowej jest zawarcie umowy majątkowej miedzy małżonkami. Umowa tak musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Wyróżnia się dwa rodzaje rozdzielności majątkowej umownej.

Rozdzielność majątkowa (zwykła)

Dopuszczalność zawarcia umowy małżeńskiej majątkowej zastała wprost uregulowana w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, i ustawodawca nie przewidział tu konieczność uzasadnienie takiego działania. Oznacza to, że sama zgodna wola małżonków aby dokonać rozdzielności jest wystarczająca. Dokonanie rozdzielności majątkowej rodzi skutek w postaci zniesienia między małżonkami ustawowej współwłasności. Umowę taka można jednak w przyszłości zmieniać lub rozwiązać, jeśli taka jest wola małżonków.

W praktyce często zdarza się, że małżonkowie nie mogą, z równych powodów, wspólnie zjawić się u notariusza w celu zawarcia intercyzy a ale ich wola jest aby umowa taka została podpisana. W takim wypadku warto pamiętać o tym, że umowa tak może zostać zawarta również przez pełnomocnika.

Pełnomocnictwo musi zostać udzielone również w formie aktu notarialnego oraz powinno dokładnie określać postanowienia umowy, która ma być zawarta oraz osobę, z którą ma być zawarta.

Majątek osobisty

Po podpisaniu intercyzy każdy z małżonków samodzielnie i swobodnie pomnaża swój majątek oraz nim zarządza. Małżonek nie ma prawa sprzeciwiać się rozporządzeniom w stosunku do składników majątku osobistego dokonywanym przez drugiego z małżonków. Nie ma także obowiązku informowania drugiego małżonka o stanie majątku, ani zaciągniętych zobowiązaniach.

Kiedy można zawrzeć rozdzielność majątkową

Warto również pamiętać, że rozdzielność majątkowa może zostać zawarta jeszcze przez ślubem, a nie tylko w trakcie małżeństwa.

Umowna rozdzielność ustawowa nie działa wstecz. Obowiązuje od chwili jej zawarcia albo od późniejszego terminu oznaczonego w umowie. Oznacza to, że zawarcie intercyzy nie uchroni małżonków przed spłacaniem ich wspólnych długów zaciągniętych przed zawarciem umowy.

Zgodnie z uchwałą Sadu Najwyższego nie stanowi przeszkody do nadania tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, klauzuli wykonalności także przeciwko jej małżonkowi, z ograniczeniem jednak jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową (art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego) okoliczność, że po powstaniu wierzytelności małżonkowie umownie wyłączyli wspólność ustawową. Otrzymanie przez wierzyciela wiadomości o zawarciu umowy majątkowej i jej rodzaju umożliwia małżonkom skuteczne powoływanie się względem wierzyciela na wyłączenie tą umową wspólności ustawowej (art. 47 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) wtedy, gdy otrzymał on taką wiadomość przed powstaniem wierzytelności (Uchwała SN z dnia 3 kwietnia 1980 r., sygn. III CZP 13/80).

Należy również pamiętać, że intercyza musi zostać ujawniona przyszłym wierzycielom inaczej mogą oni dochodzić swoich roszczeń tak jakby umowa taka nigdy nie została zawarta.

Drugim rodzajem umownej rozdzielności majątkowej jest rozdzielność z wyrównaniem dorobków.

Umowa ta co do wymogów czy procedury jej zawierania nie różni się od opisanej wyżej jednak posiada specyficzne postanowienie, które w razie ustania rozdzielności majątkowej pozwala żądać małżonkowi, który uważa, że jego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, wyrównania tego dorobku.

Co jest dorobkiem w wypadku rozdzielności majątkowej?

Jest to wzrost wartości majątku po zawarciu umowy majątkowej.

Jeżeli umowa majątkowa nie stanowi inaczej, przy obliczaniu dorobków pomija się:

– przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem umowy majątkowej;

– nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie; 

– przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

– wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

– prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.

Przy obliczaniu dorobków pomija się także przedmioty nabyte w zamian za przedmioty wyliczone powyżej. Natomiast należy doliczyć wartość: 

– darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób; 

– usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka;

– nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.

Dorobek obliczany jest według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia.

Żądanie wyrównania dorobków w przypadku rozdzielności majątkowej

W przypadku ustania rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek będzie niższy od dorobku drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Zgodnie z powyższym przesłankami skutecznego żądania są: 

– ustanie rozdzielności majątkowej 

– różnica w dorobkach małżonków (dorobek żądającego jest mniejszy).

Żądanie ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od chwili ustania rozdzielności. Wyrównanie dorobków następuje w dwóch trybach: sądowy (w razie braku porozumienia stron) i umowny.

Żądanie zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków

Każdy z małżonków z ważnych powodów może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. Strony mogą się porozumieć co do sposobu lub wysokości wyrównania. W razie braku zgody rozstrzyga w tej kwestii sąd.

Rozdzielność majątkowa przymusowa

Ustanowienie rozdzielności majątkowej na mocy orzeczenia sądu (przymusowy ustrój majątkowy)

Art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego reguluje przymusowy ustrój majątkowy. Każdy z małżonków może wystąpić do sądu z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej, ale tylko z ważnych powodów.

Czym są ważne powody?

Przyjęło się, że ważne powody to sytuacja, która wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków, zwykle także dobra rodziny.

Uprawnienie do żądania ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej małżonków przysługuje także prokuratorowi. Nie ma on jednak pozycji samodzielnej. Może wytoczyć powództwo jedynie na rzecz jednego z małżonków (art. 55-56 Kodeksu postępowania cywilnego).

Co istotne, z żądaniem może wystąpić również wierzyciel jednego z małżonków. Musi on jednak uprawdopodobnić, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Powstanie rozdzielności Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku.

Wyjątkowo, można ustanowić rozdzielność z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Dotyczy to szczególnie sytuacji życia małżonków w rozłączeniu.

Pomimo sądowego ustanowienia rozdzielności małżeńskiej, można zawrzeć małżeńską umowę majątkową. W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej na żądanie wierzyciela jednego z małżonków umowę majątkową małżeńską można zawrzeć po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej z mocy prawa (przymusowy ustrój majątkowy)

Oprócz intercyzy i orzeczenia sądu, ustawa przewiduje ustanowienie rozdzielności z mocy prawa. Przesłankami powstania rozdzielności jest:

– ubezwłasnowolnienie (częściowe i całkowite) jednego z małżonków,

– ogłoszenie upadłości jednego z małżonków lub 

– orzeczenie separacji.

Rozdzielność majątkowa z mocy prawa powstaje z dniem uprawomocnienia się decyzji sądu.

Jeśli ubezwłasnowolnienie zostanie uchylone, postępowanie upadłościowe uchylone, umorzone lub ukończone, a separacja zniesiona, powstanie między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy.

W przypadku separacji występuje możliwość utrzymania rozdzielności majątkowej na zgodny wniosek małżonków. Gdy małżonkowie zgłoszą zgodny wniosek, sąd orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.

Podstawa prawna:

– Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012, poz. 788);

– Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2012 r., poz. 908).

Adwokat Warszawa sprawy rodzinne. Adwokat Warszawa rozwód.

Adwokat Bartosz Obrębski

E - mail

adwokat.obrebski@gmail.com

Telefon

508 269 045

Ostatnie wpisy:

Znieważanie funkcjonariusza publicznego

Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.