Kancelaria Adwokacka Bartosz Kamil Obrębski

Rozliczenie pożytków, zwrot wydatków i nakładów oraz nierówny podział majątku wspólnego małżonków

Spis treści

Zasadą jest, iż sąd dokonuje podziału majątku wspólnego należącego do byłych współmałżonków po równo. Istnieją jednak sytuacje, w których reguła ta nie ma zastosowania, co jednak musi wynikać wprost z obowiązujących przepisów prawa.

Małżeńska wspólność majątkowa

Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy jego stronami powstaje ustawowa wspólność majątkowa. Należą do niej wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub też tylko przez jednego z nich. Zalicza się do niej zarówno dochody uzyskane z majątku wspólnego, jak również z majątków osobistych współmałżonków. Małżeńska wspólność majątkowa przestaje istnieć z chwilą ustania związku małżeńskiego poprzez rozwód, orzeczony wyrokiem sądu. Na tej podstawie, każdy z małżonków uprawniony jest do żądania jej zniesienia poprzez dokonanie podziału majątku wspólnego, składając w tym celu odpowiedni wniosek do sądu.

Jak wygląda podział majątku wspólnego po rozwodzie?

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd dokonując podziału majątku wspólnego dotychczasowych małżonków, przyjmuje że udziały w nim są równe. Dochodzi więc do jego podziału de facto na połowę.
Wyjątkiem jest sytuacja, w której istnieją podstawy prawne do żądania:

  • ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym,
  • odpowiedniego zwrotu poczynionych wydatków i nakładów,
  • rozliczenia pobranych pożytków i korzystania ze wspólnej rzeczy ponad udział oraz rozliczenia spłaconych długów.

Kiedy następuje nierówny podział majątku wspólnego po rozwodzie?

Każdy z byłych współmałżonków może w złożonym wniosku o podział majątku wspólnego, domagać się ustalenia w nim nierównych udziałów. Warunkiem jest jednak, żeby przemawiały za tym ważne powody.

Co należy przez nie rozumieć?

Uznaje się za nie całokształt okoliczności przemawiających za tym, że przeciwne rozwiązanie będzie niesłuszne ze względów moralnych i etycznych. Ich zastosowanie polega na uznaniu, iż obowiązujące zasady współżycia społecznego, sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania:

  • nie przyczynił się on w ogóle lub też
  • w mniejszym stopniu niż to wynika z jego możliwości.
 

Podkreślenia jednak wymaga fakt, iż żadne „ważne powody” nie stanowią podstawy do dokonania nierównego podziału, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy. Jednocześnie nawet różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku nie stanowi podstawy ustalenia nierównych udziałów, jeżeli nie przemawiają za tym „ważne powody”. Tym samym, sam nierówny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie może być uznany za „ważny powód” i stanowić podstawy do nierównego podziału majątku wspólnego.

Podkreślić przy tym trzeba, że sąd dokonując oceny stanu faktycznego danej sprawy, w każdym przypadku bierze pod uwagę możliwości zarobkowe i majątkowe danego małżonka. Tym samym nierówny podział majątku, może nastąpić tylko i wyłącznie wtedy, gdy jedna ze stron, pomimo że miała takie możliwości w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniała się we właściwym stopniu do powstania majątku wspólnego, stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych.

Najczęstszymi praktycznymi przesłankami, które stanowią podstawę do ustalenia nierównych udziałów są alkoholizm, narkomania, uprawianie hazardu oraz wszelkie postaci lekkomyślnego trwonienia majątku.

Musisz przy tym wiedzieć, że roli takiej nie może pełnić okoliczność, polegająca na osiąganiu przez jednego z małżonków niższych dochodów i to nawet w przypadku, gdy różnica w ich wzajemnych zarobkach jest drastyczna.

Uwzględniając wniosek o dokonanie nierównego podziału, sąd może ustalić udziały w majątku wspólnym, z uwzględnieniem stopnia w którym każdy z małżonków przyczynił się do jego powstania. Przy ocenie takiego stanu rzeczy bierze on także pod uwagę stopień nakładu osobistej pracy każdego z nich przy wychowaniu dzieci i w prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego.

W jakich sytuacjach może nastąpić zwrot wydatków i nakładów?

Podobnie jak w opisanej powyżej sytuacji, każdy z małżonków, może w złożonym wniosku o podział majątku wspólnego, żądać także zwrotu wydatków i nakładów, które zostały poczynione z majątku:

  • osobistego na majątek wspólny, czy też
  • wspólnego na jego majątek osobisty.
 

Nie może to jednak dotyczyć wydatków i nakładów poczynionych w koniecznym zakresie na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.
Nie można także żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności majątkowej.

Na kim spoczywa ciężar dowodowy?

Podkreślić trzeba, że to na wnioskodawcy spoczywa w całej pełni obowiązek udowodnienia prawdziwości twierdzeń przemawiających za zgłoszonymi żądaniami. Zaznaczyć jednak należy, iż istnieje domniemanie przynależności do majątku wspólnego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W związku z tym przynależność określonych przedmiotów do majątku osobistego obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek. Wskazane domniemanie można obalić jedynie przez wykazanie, iż nabycie przedmiotu majątkowego nastąpiło ze środków finansowych stanowiących majątek osobisty danego współmałżonka.

Kiedy można żądać rozliczenia pobranych pożytków i korzystania ze wspólnej rzeczy ponad udział oraz rozliczenia spłaconych długów?

Powinieneś wiedzieć, że we wniosku o podział majątku wspólnego zawarte może być również żądanie rozliczenia:

  • pobranych po ustaniu wspólności majątkowej pożytków lub innych przychodów z majątku wspólnego,
  • korzystania ze wspólnej rzeczy ponad udział,
  • spłaconych długów.
 

Podkreślenia wymaga fakt, iż wszystkie te żądania objęte są tzw. prekluzją. Oznacza to, że muszą one zostać zgłoszone w czasie trwania postępowania działowego. Tym samym, po zakończeniu takiej sprawy nie będzie możliwe już ich dochodzenie w innym postępowaniu, gdyż traci się uprawnienie do występowania z takimi roszczeniami.

Rozliczenia pożytków

W przypadku, gdy wspólny majątek przynosi określone dochody, zgodnie z prawem powinny one przypaść obojgu byłym małżonkom w odpowiedniej proporcji do udziałów, jakie w nim posiadają. Jeżeli zostały one pobrane tylko przez jednego z nich, wówczas drugiemu przysługuje roszczenie uwzględnienia tego w ramach podziału majątku. Co ważne, rozliczeniu podlegają te pożytki i przychody, które zostały pobrane w okresie między ustaniem wspólności majątkowej, a dokonaniem podziału majątku.

Korzystanie ze wspólnej rzeczy

W przypadku, gdy jeden z byłych małżonków korzysta z rzeczy należącej do majątku wspólnego z wyłączeniem drugiego, ten ostatni ma prawo do zgłoszenia żądania dokonania z tego tytułu odpowiedniego rozliczenia.

Przykładem takiej sytuacji może być zajmowanie przez małżonka, w sposób wyłączny i wbrew woli drugiego, wspólnego lokalu mieszkalnego lub osiąganie przez niego dochodu poprzez pobieranie z lokalu czynszów najmu, nie dokonując jego podziału i nie przekazując ich w odpowiedniej, proporcjonalnej części współmałżonkowi.

Powinieneś wiedzieć, że roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z rzeczy wspólnej przez drugiego małżonka, może być dochodzone zarówno obok roszczenia o zwrot pożytków, jak i odrębnie. Jest to dopuszczalne nawet wtedy, gdy żadne dochody nie zostały przez niego w sposób bezprawnie pobrane.

Spłata długów

Każdy z byłych współmałżonków jest również uprawniony do żądania dokonania odpowiedniego rozliczenia długów, które zostały spłacone przez byłego małżonka po ustaniu wspólności majątkowej, a powstałych w czasie trwania związku małżeńskiego.

W powyższym kontekście, stwierdzić trzeba, że co do zasady, wszelkie zobowiązania małżeńskie powinny być spłacane w częściach równych, czyli po połowie. W przypadku jednak, gdy małżonkowie w trakcie trwania małżeństwa zaciągnęli zobowiązania, a następnie ich spłacenia dokonał tylko jeden nich, przysługuje mu roszczenie o zwrot połowy zapłaconej kwoty.

Powyższe nie jest dopuszczalne w stosunku do długów, które:

  • zostały spłacone w czasie trwania ustroju wspólności majątkowej,
  • zaciągnął jeden z małżonków na majątek wspólny po ustaniu wspólności majątkowej,
  • powstały w czasie trwania wspólności majątkowej i zostały zaciągnięte przez jednego z małżonków, jeżeli dłużnikiem w stosunku do wierzyciela był tylko właśnie ten małżonek.

Warto dodać, że zgodnie z ustalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, w razie podziału majątku wspólnego i przyznania jednemu z małżonków własności nieruchomości obciążonej hipoteką, w dalszym ciągu to obydwaj małżonkowie pozostają stronami zawartej w tym przedmiocie umowy kredytowej. Oznacza to, iż wierzyciel kredytowy uprawniony jest do dochodzenia zapłaty kwot należnych rat od obojga współmałżonków lub każdego z nich z osobna. W przypadku, gdy jeden z nich dokonał spłaty całej kwoty kredytu hipotecznego, może on żądać zwrotu połowy tej sumy od drugiego małżonka.

Adwokat Bartosz Obrębski

E - mail

adwokat.obrebski@gmail.com

Telefon

508 269 045

Ostatnie wpisy:

Znieważanie funkcjonariusza publicznego

Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.