Wskutek rozwodu dochodzi do ustania małżeństwa i powstania z mocy samego prawa pomiędzy jego dotychczasowymi stronami rozdzielności majątkowej. Dzięki temu możliwe jest dokonanie podziału ich majątku wspólnego. Należą do niego zarówna aktywa, jak i pasywa. Oznacza to, że obejmuje on także kredyt zaciągnięty wspólnie przez współmałżonków.
Zaznaczyć jednak trzeba, ze pomimo powyższego, samo orzeczenie rozwodu nie wywiera żadnego wpływu na tego rodzaju wierzytelność oraz jej spłatę. Jest to wynikiem istoty sądowej procedury działu małżeńskiego majątku wspólnego.
Podkreślenia wymaga fakt, że sąd w toku postępowania o podział majątku przeprowadza dział tylko i wyłącznie istniejących w tej chwili składników majątkowych tworzących majątek wspólny, czyli aktywów. Nie podlegają mu więc żadne pasywa, w tym kredyty. Powoduje to, że sąd nie dokonuje podziału zobowiązań, które małżonkowie wspólnie zaciągnęli w trakcie trwania małżeństwa. Jedynymi wspólnymi długami, które obejmuje podział majątku, są te, które zostały spłacone przez każdego z małżonków w okresie pomiędzy ustaniem wspólności ustawowej i podziałem majątku wspólnego. Tym samym kredyt, obciążający współmałżonków, nie może stać się przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu. Nie wskaże on więc, który z nich będzie zobowiązany do dokonania jego spłaty.
Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że taki stan rzeczy wynika to z tego, iż Sąd nie dysponuje żadnymi odpowiednimi danymi ani przesłankami, które umożliwiłyby mu zajęcie stanowiska co do tego, jak będzie przebiegał w przyszłości proces spłaty kredytu hipotecznego, który w chwili orzekania o dziale majątku, nie jest jeszcze wymagalny i rozłożony na wiele lat.
Zaznaczyć należy, iż zasada ta ma zastosowanie nawet wówczas, gdy Sąd przyzna lokal mieszkalny lub dom, na który zostało zaciągnięte zobowiązanie kredytowe, na rzecz tylko jednego z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego z nich.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zarówno przed rozwodem, jak i po jego orzeczeniu, za zaciągnięty kredyt małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie.
Oznacza to, że bank może według swojego wyboru, żądać jego spłaty od obydwu współmałżonków łącznie bądź tylko od jednego z nich. Tak więc, rozwód niczego nie zmienia w sytuacji małżonków, jako dłużników. Cały czas, są oni w takim samym, równym stopniu odpowiedzialni za terminową i odpowiednią co do wysokości spłatę rat kredytowych.
W toku sprawy o podział majątku wspólnego Sąd, co do zasady, dokonuje ustalenia wartości nieruchomości wspólnej, będącej przedmiotem zobowiązania kredytowego, całkowicie pomijając obciążenie hipoteczne wynikające z zaciągniętego przez współmałżonków kredytu. Jak wspomniałem, ma to miejsce także wtedy, gdy nieruchomość została przyznana na własność jednego z nich.
Sąd Najwyższy stwierdził, że z punktu widzenia celu dokonywanej w dziale majątku wspólnego wyceny nieruchomości i skutków tego postępowania, obciążenie nieruchomości hipoteką nie wpływa na wartość nieruchomości. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy przeciwko takiemu rozwiązaniu przemawiają ważne względy.
Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której dochodzi do obciążenia kredytem tylko jednej osoby, poprzez dokonanie jego tak zwanego przepisania. Wówczas taki dług bierze się pod uwagę w określaniu wartości nieruchomości.
Przepisanie kredytu umożliwia dokonanie spłaty kredytu przez jednego z małżonków ́po rozwodzie. Wymagana jest jednak do tego formalna zgoda banku. Aby do niego doszło, współmałżonkowie dzieląc majątek, muszą zawrzeć pomiędzy sobą porozumienie, na mocy którego jeden z nich otrzymuje całą nieruchomość, a w zamian przejmuje kredyt i jego spłatę. O przeniesienie kredytu mogą też starać się współmałżonkowie, w sytuacji, kiedy poprzez orzeczenie sądu o dziale majątku, jeden z nich przejął wspólną nieruchomość i to on w efekcie będzie spłacać kredyt.
Podkreślić jednak trzeba fakt, że nie można dokonać przeniesienia kredytu na daną osobę bez zgody jego współkredytobiorcy. Tym samym, bez jej uzyskania, bank nie dokona całej operacji.
Małżonek, który po uprawomocnieniu się postanowienia o dziale majątku wspólnego spłacił zobowiązanie kredytowe zabezpieczone hipoteką ustanowioną na wspólnej nieruchomości, może dochodzić od drugiego małżonka zwrotu obciążającej go z tego tytułu części. Następuje to w drodze tzw. roszczenia regresowego. Jego wysokość ogranicza się do połowy wysokości zobowiązania.
Trzeba przy tym pamiętać, że co do zasady, małżonek traci takie uprawnienie, jeżeli nie wystąpił z nim w odpowiednim czasie, a mianowicie w trakcie postępowania działowego. Niezgłoszenie roszczenia z tytułu spłaty kredytu mieszkaniowego przed zakończeniem postępowania, czyli przed zapadnięciem prawomocnego postanowienia, w zasadzie skutkuje utratą możliwości podnoszenia roszczenia regresowego w innym, odrębnym postępowaniu. Jego wszczęcie jest możliwe tylko w wyjątkowych przypadkach. Oznacza to, że w takim przypadku nie będzie ono podlegać obowiązkowi zaspokojenia.
Po uzyskaniu rozwodu małżonkowie mogą wybrać kilka rozwiązań jakie mogą zostać zastosowane w stosunku do wspólnie zaciągniętego kredytu. Dopuszczalne jest w tym zakresie dokonanie jego formalnego przepisania na jednego z nich, o czym pisałem powyżej.
Poza tym możliwe jest także zawarcie porozumienia o przejęciu wspólnej nieruchomości przez jednego z małżonków, czego efektem jest samodzielne spłacanie przez niego pozostałego kredytu. W wyniku takiej operacji następuje zwolnienie drugiego z nich w całości ze zobowiązania. Może to się dokonać na podstawie umowy zawieranej przed notariuszem, w przypadku gdy współmałżonkowie dzielą majątek dobrowolnie i za obopólną zgodą.
Dopuszczalne jest także uczynienie tego w drodze ugody zawartej przed sądem w trakcie prowadzonego postępowania działowego. Podkreślić jednak trzeba, że bank w dalszym ciągu będzie oczekiwał spłaty kredytu niezależnie od ustaleń jakie zapadły pomiędzy dłużnikami. Z punktu widzenia formalnego, ich solidarne zobowiązanie bowiem nadal istnieje. Tak więc w razie wystąpienia problemów były współmałżonek ma dalej prawo do roszczenia regresowego, które przysługuje mu w stosunku do tego, który nie płacił swojej części raty. Musisz jednak wiedzieć, że istnieje możliwość ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń w tym zakresie, które chronią przed tego rodzaju sytaucją.
Należą do nich przede wszystkim:
Kolejne możliwe rozwiązania w opisywanym zakresie mogą polegać na:
Skoro już wyjaśniłem Ci co dzieje się z kredytem współmałżonków po rozwodzie, przejdę teraz do drugiego zagadnienia, zasygnalizowanego we wstępie artykułu, a mianowicie jaki ma on wpływ na upadłość jednego z małżonków.
Na początek wskażę…
Powinieneś wiedzieć, że w myśl obowiązujących przepisów, z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między nimi pełna rozdzielność majątkowa. Wskutek tego następuje wyłączenie wspólności majątkowej, zaś każdy z małżonków sprawuje samodzielny zarząd swoim majątkiem. Tym samym, uzyskują oni prawo do swobodnego dysponowania jego poszczególnymi składnikami.
Poza tym, jeżeli pozostawali oni w ustroju wspólności majątkowej, ich majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy upadłość ogłaszana jest względem przedsiębiorcy jak i konsumenta. Takie rozwiązanie oznacza, że małżonek upadłego, swoim udziałem w majątku wspólnym, ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania współmałżonka wobec jego wierzycieli.
Musisz wiedzieć, że małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe.
Wskazać przy tym trzeba, że istnieje domniemanie prawne, na podstawie którego przyjmuje się, iż majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa.
Do masy upadłości nie wchodzą przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, choćby były objęte majątkową wspólnością małżeńską. Wyjątek stanowią przedmioty majątkowe nabyte do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ponieważ majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, to prawo zarządu nim spoczywa na syndyku. Tym samym, także wobec współmałżonka osoby upadłej istnieje zakaz dokonywania w jego zakresie jakichkolwiek rozporządzeń. Wyłączona jest także możliwości korzystania przez niego z takiego mienia.
Podkreślić trzeba, że majątek wspólny wchodzi do masy upadłości w takim stanie, w jakim się znajduje w dacie wydania przez sąd postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Jeżeli małżonkowie zawarli umowę majątkową, na podstawie której doszło do rozszerzenia lub ograniczenia wspólności, to do masy upadłości wchodzi mienie w takim rozmiarze, jaki został określony w tym kontrakcie w dacie ogłoszenia upadłości.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew w tym przedmiocie został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości.
Zasadę tą stosuje się odpowiednio, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Warto wspomnieć, że ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie umowy majątkowej jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy została ona zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Regułę tą stosuje się odpowiednio, gdy dokonano nią ograniczenia wspólności majątkowej.
Powinieneś wiedzieć, że zgodnie z przepisami prawa upadłościowego w sytuacji, w której rozdzielność majątkowa pomiędzy małżonkami powstała z mocy prawa w wyniku rozwodu, w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jest ona bezskuteczna w stosunku do masy upadłości. Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli pozew lub wniosek w takiej sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Tym samym, jeśli rozdzielność majątkowa po rozwodzie ma być respektowana, to złożenie wniosku o upadłość konsumencką powinno mieć miejsce dopiero po roku od przeprowadzenia rozwodu.
Zaznaczyć należy, że rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości, jeżeli:
Powództwo w takiej sprawie należy wnieść do sądu upadłościowego, który może dokonać jego zabezpieczenia, poprzez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny małżonków.
