Aby doszło do orzeczenia przez sąd rozwodu za porozumieniem stron, niezbędne jest spełnienie kilku fundamentalnych warunków.
Po pierwsze niezbędne jest:
Co znaczą te pojęcia, szeroko pisałem w artykule „Rozwód z adwokatem czy bez?”
Powyższe okoliczności są niezbędne, aby sąd mógł w ogóle przystąpić do rozpatrywania jakiejkolwiek sprawy o rozwód, także tej za porozumieniem stron.
Kolejnym warunkiem, który musi zostać spełniony jest dojście małżonków do odpowiedniego porozumienia, jeszcze przed wniesieniem pozwu rozwodowego. Musi ono obejmować wszystkie ewentualne kwestie sporne, jakie mogą się pojawić na przyszłej rozprawie. Dotyczy to zarówno spraw czysto osobistych pomiędzy nimi, związanych z byłym już pożyciem małżeńskim, jak i dotyczących ich małoletnich dzieci.
Aby bowiem doszło do rozwodu za porozumieniem stron, małżonkowie muszą prezentować w sądzie całkowicie tożsame stanowiska, co do najważniejszych wspólnych spraw. Co więcej, musi się to dziać przez cały czas trwania postępowania rozwodowego. Jeżeli sąd poweźmie w tym przedmiocie jakiekolwiek wątpliwości, może zdecydować o prowadzeniu pełnego, a więc długotrwałego procesu w tym przedmiocie. To samo dotyczy przypadku, gdy małżonkowie zmienią zdanie i zaczną występować z dodatkowymi wnioskami i żądaniami. Jeżeli nie będzie to miało miejsca, wówczas procedura rozwodowa jest zdecydowanie łatwiejsza i krótsza. W takim wypadku istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, iż orzeczenie zapadnie nawet już na pierwszym posiedzeniu sądu. Nie musi on bowiem w takim przypadku przeprowadzać tak skomplikowanego i wnikliwego postępowania dowodowego, jak w przypadku, gdy strony zajmują przeciwstawne stanowiska.
Ostatnim warunkiem, aby doszło do rozwodu za porozumieniem stron jest rezygnacja z dochodzenia, aby sąd wskazał tego z małżonków, który odpowiada za rozpad związku.
Musisz bowiem pamiętać, że zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd wydając wyrok rozwodowy orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.
Z uwagi na powyższe, sąd może orzec rozwiązanie związku małżeńskiego poprzez rozwód bez orzekania o winie, tylko na wspólny, zgodny wniosek obojga małżonków.
Żądanie przeciwne zmusi sąd do przeprowadzenia postępowania dowodowego zmierzającego do zbadania wszystkich okoliczności rozpadu małżeństwa, w tym przesłuchania świadków oraz analizowania ewentualnych nagrań, SMS-ów, maili, zdjęć, filmów, etc., które zostaną przedstawione w celu obciążenia jednej ze stron.
Jeżeli małżonkowie wniosą o wydanie wyroku rozwodowego bez orzekania o winie, wówczas jedyną rzeczą, jaką będą musieli udowodnić przed sądem, będzie zaistnienie trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. W tym zakresie sąd ograniczy się jedynie do przesłuchania stron. Musisz bowiem wiedzieć, że zgodnie z procedurą rozwodową ma to charakter obligatoryjny. Tak więc, sąd musi przeprowadzić taki środek dowodowy, nawet, gdy małżonkowie występują ze zgodnymi żądaniami co do sposobu przeprowadzenia rozwodu.
Co bardzo ważne, z zeznań współmałżonków musi wynikać, że przestała istnieć jedna z koniecznych więzi spajających małżeństwo – gospodarcza, polegająca na prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, seksualna oraz duchowa. Określenie „zupełnie” ma tu kluczowe znaczenie, gdyż nawet utrzymywanie korespondencji ze współmałżonkiem, może być dla sądu wskazówką, że mimo wszystko więź duchowa pomiędzy stronami jeszcze istnieje. Trzeba też pamiętać, że o ile brak więzi gospodarczej czy seksualnej nie przesądza o rozpadzie związku, to nieistnienie spoiwa duchowego, zawsze o tym świadczy. Poza tym, z wyjaśnień stron musi wynikać ponad wszelką wątpliwość, że stan taki ma charakter trwały, a więc nie rokuje żadnych szans na poprawę.
W takim przypadku zadaniem sądu będzie jedynie dokonanie oceny, czy pomiędzy małżonkami rzeczywiście nastąpił trwały i zupełny rozpad pożycia, jak również czy poprzez orzeczenie rozwodu na ustalonych warunkach nie ucierpi dobro ich wspólnych dzieci.
Aby została wszczęta procedura rozwodowa za porozumieniem stron, konieczne jest:
Jeżeli w małżeństwie występują małoletnie dzieci, postępowanie rozwodowe staje się bardziej skomplikowane. Sąd bowiem wówczas musi przeanalizować oraz rozstrzygnąć dodatkowe kwestie, jakie się z tym wiążą. Dotyczy to władzy rodzicielskiej, ustalenia kontaktów, miejsca zamieszkania dzieci oraz świadczeń alimentacyjnych na ich rzecz. W takim wypadku dobrym posunięciem będzie przedstawienie sądowi porozumienia rodzicielskiego, tzw. rodzicielskiego planu wychowawczego.
Jest to pisemne porozumienie małżonków, które określa sposób wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Może ono tak że obejmować inne postanowienia, w szczególności odnośnie wysokości alimentów na rzecz dzieci.
W takiej sytuacji sąd bada jedynie, czy jego treść jest zgodna z dobrem małoletnich. Jeżeli nie ma on żadnych zastrzeżeń pod tym względem, uwzględnia go w wydawanym wyroku rozwodowym.
Podkreślić jednak trzeba, że przedmiotowe porozumienie nie ma charakteru obligatoryjnego. Oznacza to, że jego złożenie nie jest obowiązkowe i nie zależy od tego możliwość orzeczenia przez sąd rozwodu za porozumieniem stron. Jednakże, z praktyki orzeczniczej wynika w sposób jednoznaczny, że ułatwia ono przeprowadzenie rozwodu i znacznie go przyśpiesza.
Podkreślić trzeba, że aby postępowanie w sprawie rozwodu za porozumieniem stron przebiegało szybko i sprawnie, żadna ze stron nie może zgłaszać dodatkowych żądań, które mogą dotyczyć:
Musisz bowiem wiedzieć, że każde z nich spowoduje konieczność przeprowadzenia przez sąd dodatkowych czynności. W oczywisty sposób przedłuża to postępowanie.
Sądem właściwym dla skierowania pozwu o rozwód za porozumieniem stron jest sąd okręgowy, w którego obszarze działania małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w dalszym ciągu w nim przebywa. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
Rozwód za porozumieniem stron jest tańszy od rozwodu z orzekaniem o winie. Wprawdzie początkowa stała opłata sądowa ma taką samą wysokość, a więc 600 zł, jednakże w razie orzeczenia rozwodu na zgodny wniosek stron sąd zwraca stronie z urzędu połowę jej wartości, a więc 300 zł, co następuje po uprawomocnieniu się wyroku.
Najważniejszą różnicą pomiędzy między rozwodem z orzekaniem o winie a bez orzekania o winie, jest sposób ukształtowania przez sąd rodzinny obowiązku alimentacyjnego obciążającego jednego z byłych współmałżonków na rzecz drugiego.
Jeśli więc sąd odstępuje od orzekania w procesie rozwodowym o winie, wówczas każdy z byłych współmałżonków, który znajdzie się w stanie niedostatku, jest uprawniony do żądania od drugiego z nich świadczeń alimentacyjnych.
Podkreślić trzeba, że obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami wygasa z upływem 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach, na wniosek uprawnionego do alimentów, może on zostać przedłużony przez Sąd.
Obowiązek alimentacyjny wygaśnie wcześniej, gdy małżonek uprawniony do alimentów zawrze nowy związek małżeński.
Wobec powyższego, stwierdzić trzeba, że w przypadku rozwodu bez orzekania o winie obowiązek alimentacyjny może obciążyć jednego ze współmałżonków tylko w wyjątkowych przypadkach, a więc w razie, gdy po stronie drugiego z nich wystąpi stan niedostatku. Poza tym wygasa on z upływem jedynie 5 lat.
Co oznacza stan niedostatku?
W niedostatku znajduje się nie tylko taka osoba, która nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taka, której usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone.
Co znaczą usprawiedliwione potrzeby?
Pojęcie usprawiedliwionych potrzeb obejmuje zarówno potrzeby materialne, jak i nie materialne, w skrócie – wszystkie te, które umożliwiają człowiekowi godziwą egzystencję.
W praktyce, jako potrzeby tego rodzaju można wymienić przykładowo:
Postępowanie takie jest znacznie szybsze i łatwiejsze. Sąd nie przeprowadza postępowania dowodowego, z wyjątkiem dokonania przesłuchania stron. Poza tym, co również posiada ważkie znaczenie, strony nie konfliktują się wzajemnie w takim stopniu, co w przypadku rozwodu z orzekaniem o winie. Kolokwialnie to opisując, nie następuje „pranie brudów” przed Sądem, dzięki czemu poziom złych emocji byłych współmałżonków wobec siebie jest na tyle mały, na ile jest to możliwe. Oczywiście wpływa to również w sposób pozytywny na dzieci stron.
Rozwód za porozumieniem stron jest także znacznie tańszy z uwagi na mniejsze koszty postępowania. Wprawdzie początkowa stała opłata sądowa ma taką samą wysokość, a więc 600 zł, jednakże w razie orzeczenia rozwodu na zgodny wniosek stron bez orzekania o winie, Sąd zwraca stronie z urzędu połowę jej wartości, a więc 300 zł. Następuje to po uprawomocnieniu się wyroku.