Służebność gruntowa należy do katalogu ograniczonych praw rzeczowych. Umożliwia ona korzystanie z cudzej nieruchomości, zapewniając nad nią władztwo w określonym zakresie. Aby jednak czerpać z pełni uprawnień, jakie przynosi tego rodzaju służebność, konieczne jest stosowanie się do zasad określonych przez obowiązujące przepisy.
Służebność gruntowa polega na obciążeniu danej nieruchomości na rzecz właściciela innej (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega na tym, że:
Celem ustanowienia służebności gruntowej jest zwiększenie użyteczności jednej nieruchomości (nieruchomości władnącej) lub też jedynie jej ściśle oznaczonej części, z jednoczesnym uszczupleniem praw właściciela drugiej z nich (nieruchomości obciążonej). Taki też może być tylko i wyłącznie jej cel. Służebność gruntowa jest prawem ściśle związanym z nieruchomością władnącą i stanowi jej część składową. Wynika to wprost z Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym – za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.
Zakres oraz sposób wykonywania służebności gruntowej oznacza się przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego i miejscowych zwyczajów.
Przyjmuje się, iż „zasady współżycia społecznego” to reguły uczciwego, rzetelnego i lojalnego postępowania, zgodnego z powszechnie uznawanymi normami słuszności i etyki. Są one powszechnie akceptowanymi, ugruntowanymi w społeczeństwie regułami postępowania pomiędzy ludźmi. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, sprzeczne z nimi działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Z kolei „miejscowe zwyczaje” oznaczają reguły postępowania nie będące normami ustanowionymi przez państwo, lecz stworzone przez wieloletnią praktykę kształtowania się stosunków społecznych w określony sposób na pewnym terytorium lub wśród określonej grupy ludzi.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, uprawniony z tytułu służebności gruntowej jest zobowiązany do jej wykonywania w taki sposób, aby właściciel nieruchomości obciążonej był dotknięty w jak najmniejszym stopniu utrudnieniami w korzystaniu z niej.
Podkreślić trzeba, iż ustanowienie tego rodzaju służebności na określonej nieruchomości powoduje, iż wynikające z niej zobowiązania dotyczą jej każdoczesnego właściciela. Oznacza to, że w razie przejścia nieruchomości obciążonej na nowego właściciela, obowiązki wynikające ze służebności obciążają go bez żadnych modyfikacji.
Analogicznie, wynikające z przedmiotowej służebności uprawnienia przysługują każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości władnącej.
Musisz wiedzieć, że osobą uprawnioną do wykonywania służebności jest nie tylko sam właściciel nieruchomości władnącej, ale również każda inna osoba, która w jego imieniu wykonuje prawo własności, na przykład jego domownicy, najemca, dzierżawca, użytkownik czy też zatrudnieni przez niego pracownicy.
Służebność gruntowa może przybrać formę bierną lub czynną. Pierwsza z nich polega na zobowiązaniu właściciela nieruchomości obciążonej do niewykonywania określonych uprawnień, które ma wobec swojej lub innej nieruchomości na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu prawa własności. Z kolei istotą drugiej jest wykonywanie przez właściciela nieruchomości władnącej określonych uprawnień w stosunku do cudzej nieruchomości.
Przykładami służebności gruntowych są:
Ta ostatnia występuje najczęściej. Polega ona na prawie żądania przez właściciela danej nieruchomości, która nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do niej budynków gospodarskich, ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności polegającej na prawie przechodu oraz przejazdu przez grunt należący do innego posiadacza.
Zasadą jest, iż przeprowadzenie drogi koniecznej musi nastąpić z uwzględnieniem potrzeb takiej nieruchomości oraz z jak najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które ma ona prowadzić, jak również z uwzględnieniem interesu społeczno – gospodarczego.
Dodać trzeba, iż kwestie związane ze służebnościami gruntowymi regulują przepisy art. 285 – 295 Kodeksu cywilnego.
Polskie prawo przewiduje wiele sposobów powstania służebności gruntowych. Mogą one być ustanowione poprzez:
Umowa cywilnoprawna jest zasadniczą i w praktyce najczęściej występującą formą kreacji służebności gruntowej. Jest ona zawierana pomiędzy właścicielem nieruchomości obciążanej oraz właścicielem nieruchomości władnącej.
Musisz wiedzieć, że oświadczenie pierwszej z tych osób powinno zostać złożone w formie aktu notarialnego. W razie niedochowania tego wymogu, będzie ono nieważne z mocy samego prawa. Tym samym nie wywoła żadnych skutków prawnych.
Z kolei właściciel nieruchomości władnącej może złożyć swoje oświadczenie w całkowicie dowolnej postaci. Zaznaczyć jednak trzeba, iż powinno ono przybrać przynajmniej zwykłą formę pisemną. Dzięki temu będzie ono mogło służyć celom dowodowym przed Sądem, w razie zaistnienia konfliktu pomiędzy stronami.
Pamiętać trzeba, że służebność gruntowa musi zostać ujawniona, a więc wpisana do księgi wieczystej danej nieruchomości w jej dziale III.
Służebność gruntowa może również zostać ustanowiona na podstawie orzeczenia wydanego przez Sąd, w przypadkach, gdy umożliwiają to obowiązujące przepisy prawa. Najczęściej w ten sposób powstaje służebność drogi koniecznej.
Także przy podziale gruntu Sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi. Służebność w takiej formie może zostać również powołana w przypadku przekroczenia granic gruntu sąsiedniego przy wznoszeniu budynku. Co ciekawe, w tym przypadku z żądaniem ustanowienia służebności może wystąpić jedynie właściciel nieruchomości, która ma zostać obciążona służebnością.
Ostatnim sposobem powstania służebności gruntowej jest decyzja administracyjna. Jest on jednak stosowany wyjątkowo i występuje stosunkowo rzadko. Może to być tylko skutkiem postępowania wywłaszczeniowego, kiedy to następuje jej ustanowienie na gruncie osoby wywłaszczanej pod warunkiem, że cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób.
Służebności gruntowe należą do tzw. praw zbywalnych. Można więc dokonać ich przeniesienia na przykład w drodze umowy sprzedaży czy też darowizny.
Przedmiotowa służebność, jako prawo dziedziczne, może być również przedmiotem spadkobrania. Tym samym dopuszczalne jest zapisanie jej w testamencie.
Dodać trzeba, że w przypadku, gdy właściciel nieruchomości obciążonej zamierza przenieść jej własność na inny podmiot, nie jest do tego wymagana zgoda właściciela nieruchomości władnącej. Jak pisałem o tym wcześniej, zachowuje on jednak w tym przypadku bez jakiejkolwiek zmiany wszystkie uprawnienia, jakie mu przysługują z tytułu służebności.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, służebność gruntowa może także zostać nabyta w wyniku jej zasiedzenia. Jest to jednak dopuszczalne tylko w przypadku, gdy polega ona na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia umożliwiającego jej wykonywanie. Tym samym, musi ono stanowić wynik celowego działania posiadacza służebności i mieć trwałą postać, taką jak utwardzenie na danej nieruchomości szlaku drożnego czy wybudowanie mostka. Aby zasiedzenie służebności stało się skuteczne, jej posiadacz musi wykonywać swoje prawo w dobrej wierze przez dwadzieścia lat, zaś w złej wierze przez lat trzydzieści.
W razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych wskutek tej czynności. Jednakże gdy zwiększa ona użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, wówczas właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności względem części pozostałych.
W razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się w mocy na wszystkich częściach, które powstały wskutek tego. Gdy jej wykonywanie ogranicza się do jednej lub kilku z nich, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności.
Może się także zdarzyć, iż wskutek podziału nieruchomości władnącej albo nieruchomości obciążonej sposób wykonywania służebności będzie wymagał zmiany. Może się to odbyć albo za porozumieniem stron, albo też, gdy te nie są w stanie dojść do wiążących ustaleń, stanie się to przedmiotem rozstrzygnięcia sądowego.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w pewnych okolicznościach służebność gruntowa wygasa. Dzieje się to w przypadku:
To ostatnie może nastąpić jedynie w dwóch przypadkach. Po pierwsze, kiedy właściciel nieruchomości obciążonej żąda zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, ponieważ wskutek zmiany stosunków, stała się ona dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Po drugie, gdy służebność gruntowa utraciła dla przedmiotowej nieruchomości wszelkie znaczenie. Wówczas uprawnieniem właściciela nieruchomości obciążonej jest domaganie się zniesienia służebności bez wynagrodzenia.
Choć w zasadzie służebność gruntowa ma charakter bezterminowy, to w pewnych przypadkach możliwa jest jej zmiana.
Jak stanowią bowiem obowiązujące przepisy, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, jeżeli po jej ustanowieniu powstała ważna potrzeba gospodarcza, której charakter przemawia za takim rozwiązaniem. Odbywa to się za wynagrodzeniem, przy czym nie jest dopuszczalne żądanie takiej zmiany, jeżeli przyniosłoby to niewspółmierny uszczerbek dla nieruchomości władnącej.
Musisz wiedzieć, że ocena, czy zachodzi ważna potrzeba gospodarcza polega na rozważeniu, czy sposób wykonywania służebności nie koliduje z wymaganiami prawidłowej gospodarki na nieruchomości obciążonej oraz jej społeczno – gospodarczym przeznaczeniem, na przykład z wprowadzonym na rodzajem produkcji rolnej.
Koszty zmiany sposobu wykonywania służebności ponoszą stosownie do okoliczności sprawy właściciele obu nieruchomości: obciążonej i władnącej, chyba że szczególne okoliczności sprawy uzasadniają poniesienie tych kosztów przez jednego lub drugiego z nich.
Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.
Przesłuchanie dziecka w sprawie rodzinnej Sprawy rodzinne, z uwagi na swój przedmiot, mają szczególny charakter. Przejawia się on między innymi tym, że dzieci, pomimo że są osobami
