Służebność osobista to tzw. ograniczone prawo rzeczowe regulowane przepisami art. 296 – 305 Kodeksu cywilnego. Obciąża ona daną nieruchomość i może zostać ustanowiona tylko i wyłącznie na rzecz oznaczonej osoby fizycznej, zwanej „służebnikiem”. Tym samym, nie jest dopuszczalne, aby korzystała z niej jakakolwiek osoba prawna, czy też jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej.
Ustanowienie tego rodzaju służebności na określonej nieruchomości powoduje, iż wynikające z niej zobowiązania dotyczą jej każdoczesnego właściciela. Oznacza to, że w razie przejścia nieruchomości, która jest nią objęta na nowego właściciela, przysługuje ona uprawnionemu w dalszym ciągu bez żadnych modyfikacji.
Celem ustanowienia służebności osobistej jest zaspokajanie osobistych potrzeb uprawnionego. Wyznaczają one jej zakres oraz sposób wykonywania. Uwzględnia się przy tym zasady współżycia społecznego i miejscowe zwyczaje.
Przyjmuje się, iż „zasady współżycia społecznego” to reguły uczciwego, rzetelnego i lojalnego postępowania, zgodnego z powszechnie uznawanymi normami słuszności i etyki. Są one powszechnie akceptowanymi, ugruntowanymi w społeczeństwie regułami postępowania pomiędzy ludźmi. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, sprzeczne z nimi działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Zaznaczyć też trzeba, iż uprawniony z tytułu opisywanej służebności, zobowiązany jest do wykonywania swojego prawa w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu utrudniało to korzystanie z nieruchomości obciążonej.
Powinieneś wiedzieć, że służebność osobista może przybrać formę bierną lub czynną. Pierwsza z nich polega na zobowiązaniu właściciela nieruchomości obciążonej do niewykonywania określonych uprawnień, które ma wobec swojej lub innej nieruchomości na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu prawa własności. Z kolei istotą drugiej jest wykonywanie przez uprawnionego określonych uprawnień w stosunku do cudzej nieruchomości.
Najczęściej występującą służebnością osobistą jest służebność mieszkania. Piszę o niej szczegółowo w innym artykule pt. „Służebność mieszkania”.
Zaznaczyć trzeba, iż służebność osobista może zostać ustanowiona za odpowiednim wynagrodzeniem lub też jako uprawnienie nieodpłatne. Jest to pozostawione do woli stron.
Polskie prawo przewiduje wiele sposobów powstania służebności osobistych. Mogą one być ustanowione poprzez:
Umowa cywilnoprawna jest zasadniczą i w praktyce najczęściej występującą formą kreacji służebności osobistej. Jest ona zawierana pomiędzy właścicielem obciążanej nieruchomości oraz osobą uprawnioną, na rzecz której zostaje ustanowiona.
Musisz wiedzieć, że oświadczenie pierwszej z tych osób powinno zostać złożone w formie aktu notarialnego. W razie niedochowania tego wymogu, będzie ono nieważne z mocy samego prawa. Tym samym nie wywoła żadnych skutków prawnych.
Z kolei uprawniony może złożyć swoje oświadczenie w całkowicie dowolnej postaci. Zaznaczyć jednak trzeba, iż powinno ono przybrać przynajmniej zwykłą formę pisemną. Dzięki temu będzie ono mogło służyć celom dowodowym przed Sądem, w razie zaistnienia konfliktu pomiędzy stronami.
Sama umowa może stanowić całkowicie samodzielny dokument, bądź też stanowić część kontraktu innego rodzaju i zostać „wpleciona” w jego treść, na przykład umowy sprzedaży, darowizny, dożywocia, etc.
Pamiętać trzeba, aby w umowie tego rodzaju zawarte zostało oświadczenie ustanawiającego o zrzeczeniu się przez niego określonej części praw jakie mu przysługują w stosunku do nieruchomości oraz dokładne określenie zakresu korzystania z niej przez służebnika. Oczywiście może to uczynić tylko i wyłącznie jej właściciel.
Kolejnym sposobem powstania służebności osobistej jest ustanowienie jej w drodze zapisu windykacyjnego. Jest on rozrządzeniem spadkodawcy na wypadek śmierci, uczynionym w testamencie w formie aktu notarialnego. Na jego mocy spadkodawca postanawia, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku. Pamiętać jednak trzeba, że jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy służebności, jest on bezskuteczny, jeżeli w momencie powołania do spadku przedmiot majątkowy, który miał być nią obciążony, nie należy do spadku. Ma to miejsce także w przypadku, gdy spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia,
Służebność osobista może powstać także na mocy orzeczenia sądowego, wydanego na skutek pozwu wniesionego przez osobę uprawnioną. Przykładem jest istnienie tzw. umowy przyrzeczonej, przewidującej zobowiązanie tego rodzaju, które obciąża danego właściciela nieruchomości. W takiej sytuacji, na mocy art. 64 Kodeksu cywilnego prawomocne orzeczenie Sądu zastępuje oświadczenie o ustanowieniu takiej służebności. W takiej formie służebność osobista może także zostać ustanowiona w wyniku postępowania prowadzonego w celu podziału majątku wspólnego, na podstawie zgodnego wniosku jego uczestników bądź dla dokonania działu spadku.
Ostatnim sposobem powstania służebności osobistej jest decyzja administracyjna. Jest on jednak stosowany wyjątkowo i występuje stosunkowo rzadko. Jest to dopuszczalne na rzecz właścicieli nieruchomości sąsiednich w trybie postępowania wywłaszczeniowego. Warunkiem jest jednak aby jego skutkiem było występowanie dla nich szkody lub niedogodności. Jej celem może być jedynie zapobieżenie zmniejszeniu użyteczności tych nieruchomości.
Służebności osobiste należą do tzw. praw niezbywalnych. Nie można więc dokonać ich przeniesienia na przykład w drodze umowy sprzedaży. Nie jest także dopuszczalne przeniesienie na inne osoby uprawnień do ich wykonywania, ani też nabycie przez zasiedzenie.
Przedmiotowa służebność nie może być również przedmiotem spadkobrania. Nie ma tym samym możliwości zapisania jej w testamencie.
Dodać trzeba, że w przypadku, gdy właściciel nieruchomości zamierza przenieść jej własność na inny podmiot, nie jest do tego wymagana zgoda służebnika. Jak pisałem o tym wcześniej, zachowuje on jednak w tym przypadku bez jakiejkolwiek zmiany wszystkie uprawnienia, jakie mu przysługują z tytułu służebności ustanowionej na jego rzecz.
Każda służebność osobista ma charakter dożywotni. Oznacza to, że wygasa ona najpóźniej wraz ze śmiercią osoby uprawnionej.
Wygaśnięcie służebności następuje także w przypadku, gdy służebnik jej nie wykonuje przez okres dziesięciu lat. Nie są przy tym ważne przyczyny takiego stanu rzeczy oraz to, czy uprawniony czyni to świadomie, czy też jego postawa wynika z braku świadomości, iż służebność mu przysługuje. Wygaśnięcie ma także miejsce wtedy, gdy zaistniała obiektywna przeszkoda w korzystaniu ze służebności. Skutek taki następuje z mocy samego prawa, jednakże konieczne jest jego „zalegalizowanie” poprzez orzeczenie sądowe, toteż zainteresowany musi wystąpić z odpowiednim powództwem w tym przedmiocie.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, wówczas właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę. Pamiętać trzeba, że z roszczeniem takim nie może wystąpić osoba, na rzecz której została ustanowiona służebność osobista.
Musisz wiedzieć, że dopuszczalna jest także zmiana treści lub sposobu wykonywania służebności osobistej za odpowiednim wynagrodzeniem. Dokonuje się to na podstawie żądania właściciela nieruchomości obciążonej. Warunkiem jest jednak, aby uzasadnione to było powstaniem ważnej potrzeby gospodarczej, gdy na przykład wykonywanie służebności stało się sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki daną nieruchomością lub jej społeczno – gospodarczym przeznaczeniem. Nie jest to dopuszczalne tylko w wypadku, gdy dochodzona zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek dla osoby uprawnionej z tytułu służebności.
Wreszcie wspomnieć trzeba, iż w przypadku gdy nieruchomość obciążona służebnością osobistą została wniesiona jako wkład do rolniczej spółdzielni produkcyjnej, może ona z ważnych powodów żądać zmiany sposobu jej wykonywania albo też zamiany na rentę.
Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.
Przesłuchanie dziecka w sprawie rodzinnej Sprawy rodzinne, z uwagi na swój przedmiot, mają szczególny charakter. Przejawia się on między innymi tym, że dzieci, pomimo że są osobami
