Złożenie przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu spadku nie kończy procedury objęcia spadku. Konieczne jest bowiem uzyskanie formalnego stwierdzenia nabycia spadku. W jaki sposób się to odbywa określają przepisy obowiązującego prawa.
Stwierdzenie nabycia spadku to wskazanie, że konkretna osoba, znana z imienia i nazwiska stała się spadkobiercą. Jego skutkiem jest bowiem formalne określenie, kto należy do kręgu osób dziedziczących masę spadkową. Z prawnego punktu widzenia oznacza ono potwierdzenie stanu majątkowego spadkobiercy, który powstał wskutek dziedziczenia.
Musisz wiedzieć, że procedura wiodąca do stwierdzenia nabycia spadku różni się dla spadkobierców testamentowych oraz ustawowych. Do nabycia spadku przez tych pierwszych dochodzi poprzez otwarcie i ogłoszenie testamentu. Ci drudzy pozyskują to prawo poprzez samo otwarcie spadku.
Spadkobiercy ustawowi zostają powołani do dziedziczenia z chwilą otwarcia spadku, a więc śmierci spadkodawcy. Następuje to więc z mocy samego prawa, w związku z czym do uzyskania takiego efektu nie jest potrzebne dokonywanie żadnych innych czynności.
Nabycie spadku przez spadkobierców testamentowych następuje po śmierci spadkodawcy z chwilą otwarcia i ogłoszenia testamentu. Celem tych czynności jest:
Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego otwarcie i ogłoszenie testamentu może zostać przeprowadzone:
Wybór w tym zakresie należy do osoby uprawnionej, którą może być spadkobierca lub jakakolwiek osoba trzecia. Na ogół jest to wykonawca testamentu, do którego powinności należy odpowiednie zadbanie o wypełnienie wszystkich postanowień testatora zawartych w tym dokumencie.
Musisz wiedzieć, że osoba, u której znajduje się testament, jest zobowiązana do złożenia go w sądzie właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Powinno to uczynić niezwłocznie, gdy tylko powzięła wiadomość o śmierci spadkodawcy, chyba że dokonała jego już u notariusza.
Sąd albo notariusz otwiera i ogłasza dostarczony testament, jeżeli w jego posiadaniu znajdzie się dowód śmierci spadkodawcy, a więc w praktyce akt zgonu.
O terminie otwarcia i ogłoszenia nie zawiadamia się osób zainteresowanych, jednakże mogą one być obecne przy tej dokonywaniu tych czynności.
W przypadku, gdy doszło do złożenia kilku testamentów pochodzących od jednego spadkodawcy, otwiera się i ogłasza wszystkie, czyniąc na każdym się wzmiankę o innych.
Z czynności otwarcia i ogłoszenia testamentu sporządza się odpowiedni protokół. Zawiera on:
Ponadto na samym testamencie zamieszcza się datę otwarcia i ogłoszenia.
O dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd spadku albo notariusz zawiadamia w miarę możności:
Notariusz niezwłocznie zawiadamia o przeprowadzeniu opisanych czynności sąd spadku, przesyłając odpis sporządzonego protokołu, chyba że zarejestrował akt poświadczenia dziedziczenia w rejestrze dziedziczenia.
Testament wraz z protokołem otwarcia i ogłoszenia przechowuje się w sądzie spadku, chyba że został on złożony u notariusza.
Po otwarciu spadku lub otwarciu i ogłoszeniu testamentu przychodzi czas na uzyskanie przez spadkobierców stwierdzenia nabycia spadku. Musisz wiedzieć, że na ogół obydwie te czynności następują w jednym postępowaniu.
Stwierdzenie nabycia spadku, zarówno z ustawy, jak i testamentu może nastąpić:
Wybór jednej z tych dróg zależy całkowicie od woli osoby uprawnionej.
Przepisy Kodeksu cywilnego wskazują wyraźnie, kto jest uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Zgodnie z nimi, sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy, poprzez pojęcie „interesu” rozumieć należy sytuację, w której wynik postępowania w tym przedmiocie dotyczyć będzie praw danej osoby. Jest to spełnione wówczas, gdy ma ona interes w wywołaniu któregokolwiek ze skutków stwierdzenia nabycia spadku. Może to więc być jakikolwiek interes o charakterze osobistym bądź majątkowym.
Wykazanie przez wnioskodawcę interesu we wszczęciu postępowania w celu stwierdzenia nabycia spadku ma bardzo duże znaczenie, gdyż wniosek złożony przez osobę nieuprawnioną podlega odrzuceniu przez sąd. W takim przypadku, nie wywołuje on żadnych skutków prawnych.
Do kręgu osób uprawnionych do złożenia takiego wniosku zaliczyć można w szczególności:
Sam wniosek może być złożony przez zainteresowanego w każdym czasie. Jest to bowiem uprawnienie o charakterze procesowym i jako takie, nie ulega przedawnieniu.
Z drugiej strony, stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Oznacza to, że co do zasady, stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić dopiero po upływie sześciu miesięcy, licząc od daty jego otwarcia. Tak więc dokonanie tej czynności przed upływem tego okresu czasu nie jest dopuszczalne.
Procedura sądowego stwierdzenia nabycia spadku uregulowana jest przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. W ich myśl następuje to poprzez wydanie postanowienia w trybie postępowania nieprocesowego, przy czym stwierdzenie nabycia spadku z testamentu i z ustawy wygląda pod względem procedury sądowej identycznie.
Właściwy do orzekania w takich sprawach jest tzw. sąd spadku, a więc sąd rejonowy właściwy dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli nie da się go ustalić – sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Jeżeli tego rodzaju podstaw nie da się ustalić, odpowiedni jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Są one obligatoryjnymi uczestnikami prowadzonego postępowania. Spośród spadkobierców ustawowych wzywa się:
Pozostałych spadkobierców ustawowych wzywa się tylko wtedy, gdy są oni sądowi znani.
Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności analizuje, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że jest ona w jego posiadaniu. Jeżeli testament zostanie złożony, wówczas sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia.
Za dowód, że nie ma innych spadkobierców, sąd może przyjąć zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę. Ma ono postać oświadczenia, co do wszystkiego, co mu jest wiadome o:
Pod względem skutków karnych zapewnienie takie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić osobę, która je składa.
Jeżeli zapewnienie nie zostało złożone albo też ono samo lub inne dowody nie zostały uznane przez sąd za wystarczające, w szczególności gdy nie udało się ustalić najbliższych spadkobierców ustawowych, postanowienie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez opublikowanie odpowiedniego ogłoszenia. Zamieszcza się je w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz podaje publicznie do wiadomości w ostatnim miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy, w sposób w jaki jest w tym miejscu przyjęty.
Po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia sąd wyznacza w celu rozpoznania zgłoszonych żądań rozprawę, na którą wzywa także osoby, które zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania.
W przypadku, gdy w powyższym terminie nikt nie zgłosił nabycia spadku albo zgłaszający się nie udowodnił go na rozprawie, sąd wydaje postanowienie stwierdzające nabycie spadku jedynie przez tych spadkobierców, których prawa zostały ustalone.
Powinieneś wiedzieć, że sąd może dokonać stwierdzenia nabycia spadku przez spadkobierców, choćby nawet były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy postępowania.
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku obejmuje cały spadek dziedziczony po danym testatorze w odniesieniu do jego wszystkich spadkobierców. Powinno ono zawierać:
To ostatnie może także nastąpić poprzez wydanie postanowienia częściowego.
Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd niezwłocznie wpisuje, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego do Rejestru Spadkowego.
Stwierdzenie nabycia spadku przed notariuszem następuje poprzez wydanie przez niego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Procedurę notarialnego poświadczania dziedziczenia reguluje ustawa z dnia z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (j.t. Dz. U. z 2022 r., poz. 1799 z późn. zm.). Zgodnie z nią, notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego.
Nie jest dopuszczalne sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia:
Do uczestniczenia w postępowaniu przed notariuszem uprawnione są tylko i wyłącznie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Odrzucenie spadku lub zapisu windykacyjnego oraz uznanie za niegodnego dziedziczenia powoduje utratę takiego statusu.
Czynnością wstępną jest sporządzenie przez notariusza protokołu dziedziczenia, przy czym na wniosek osoby zainteresowanej może on najpierw sporządzić, przy jej udziale, jego projekt.
Poza tym, w razie złożenia testamentu notariusz dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia, chyba że nastąpiło to już wcześniej. Z czynności tych sporządza się odpowiedni protokół.
Po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli nie ma wątpliwości co do:
Sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia notariusz niezwłocznie wpisuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego do rejestru aktów poświadczenia, prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną. Adnotację o tym umieszcza się na akcie poświadczenia dziedziczenia, wskazując:
Zarejestrowanie aktu poświadczenia dziedziczenia nie nastąpi, jeżeli akt poświadczenia dziedziczenia albo prawomocne postanowienie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku dotyczące tego samego spadku zostały już wpisane do Rejestru Spadkowego.
Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia posiada skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Oryginały aktów notarialnych są przechowywane w kancelarii notarialnej przez okres dziesięciu lat. Po tym okresie są one przekazywane do sądu rejonowego właściwego dla miejsca urzędowania danej kancelarii.
Zaznaczyć trzeba, że oryginały aktów poświadczenia dziedziczenia nie mogą być wydawane poza miejsce ich przechowywania. Ich wypisy mogą być wydane organom państwowym oraz tym osobom, które wykażą istnienie w tym względzie swojego interesu prawnego.
Na odmowę w powyższym przedmiocie osoba zainteresowana może wnieść zażalenie. Termin do jego złożenia wynosi siedem dni:
Zażalenie powinno zostać skierowane do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii właściwego notariusza, za jego pośrednictwem.
Notariusz, jest zobowiązany ustosunkować się do zażalenia w terminie kolejnego tygodnia i wraz z zażaleniem przedstawić swoje stanowisko sądowi oraz doręczyć je osobie zainteresowanej, chyba że sporządził i doręczył jej już uzasadnienie w tym przedmiocie.
Sąd rozpoznaje zażalenie na rozprawie, stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.
Notariusz może także, jeżeli uzna zażalenie za oczywiście słuszne, dokonać stronie wydania odpisu aktu poświadczenia dziedziczenia – w takim przypadku nie nadaje on temu środkowi odwoławczemu dalszego biegu.
Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia może zostać uchylony przez sąd spadku, w przypadku gdy w odniesieniu do tego samego spadku zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Jeśli doszło do zarejestrowania dwóch lub więcej aktów poświadczenia dziedziczenia w odniesieniu do tego samego spadku, sąd spadku na wniosek zainteresowanego uchyli wszystkie akty poświadczenia dziedziczenia i wyda odpowiednie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Wniosek o sądowe stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie sądowej w kwocie 100 zł. Do tego musisz doliczyć 5 zł tytułem wpisu do Rejestru Spadkowego.
Koszt sporządzenia protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł netto (123 zł brutto), zaś aktu poświadczenia dziedziczenia – 50 zł nett (61, 50 zł brutto).
Po dokonaniu stwierdzenia nabycia spadku trzeba także pamiętać o wypełnieniu obowiązków wobec skarbu państwa. Termin na zgłoszenie nabycia spadku do urzędu skarbowego wynosi sześć miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego nabycie spadku. W przypadku notarialnego poświadczenia dziedziczenia termin liczony jest od dnia zarejestrowania tego aktu.
Przeprowadzone skutecznie stwierdzenie nabycia spadku ma bardzo ważne skutki prawne, które polegają one na tym, że powstaje:
Na koniec warto wspomnieć, że formalne stwierdzenie nabycia spadku nie kończy procedury spadkowej. Do jej pełnego zamknięcia konieczne jest bowiem jeszcze przeprowadzenie działu spadku o którym piszę bardzo obszernie w artykule pt. „Dział spadku”.
Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.
Przesłuchanie dziecka w sprawie rodzinnej Sprawy rodzinne, z uwagi na swój przedmiot, mają szczególny charakter. Przejawia się on między innymi tym, że dzieci, pomimo że są osobami
