Stosowanie tymczasowego aresztowania uwarunkowane jest, jak to wskazano powyżej, zaistnieniem konieczności zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, zaś w wyjątkowych przypadkach także niezbędnością zapobieżenia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa (art. 249 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
Niezbędną przesłanką do wdrożenia tymczasowego aresztowania jest okoliczność, iż zebrane w danej sprawie dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że dana osoba popełniła zarzucane jej przestępstwo.
Podstawą do zastosowania tymczasowego aresztowania są następujące okoliczności:
1) uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu,
2) uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
Wskazać trzeba, że można je wyjątkowo zastosować także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
Ponadto, jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona jedynie grożącą oskarżonemu surową karą.
Podkreślenia wymaga fakt, że tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy, przy czym nie może ono być stosowane, jeżeli dane przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku.