Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, mającą na celu ochronę najbliższych krewnych spadkodawcy, przed dokonywaniem przez niego rozporządzeń swoim majątkiem, które byłyby sprzeczne z ich interesami. Jest on uregulowany w przepisach Kodeksu cywilnego.
Zapewnia on w/w osobom udział spadkowy o odpowiedniej wysokości w wypadku, gdy testator przy czynionej darowiźnie lub sporządzaniu testamentu, dokonał ich pominięcia.
Istota zachowku polega na tym, że zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z tytułu dziedziczenia ustawowego, należy się połowa wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy spadkobraniu na tej podstawie. Udział ten ulega powiększeniu do wartości dwóch trzecich, w przypadku, gdy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni (art. 991 § 1 kc).
Wskazać należy, że zstępnym jest każdy kolejny potomek tej samej osoby, a więc jej dziecko, wnuk, prawnuk, praprawnuk itd. Osoby te są spokrewnione ze sobą w linii prostej i pochodzą wzajemnie od siebie.
Podkreślenia wymaga fakt, że jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, czy też w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia, które może wytoczyć przed właściwym sądem (art. 991 § 2 kc).
Osobami zobowiązanymi z tytułu zachowku są osoby, które uzyskały przysporzenie majątkowe od spadkodawcy, a mianowicie:
1) spadkobiercy powołani do dziedziczenia,
2) osoby, na rzecz których spadkodawca ustanowił zapis windykacyjny, przy czym odpowiadają one jedynie w granicach wzbogacenia będącego skutkiem zapisu windykacyjnego,
3) obdarowani darowizną doliczoną do spadku, przy czym odpowiadają one jedynie w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
Uprawniony do zachowku w pierwszej kolejności powinien dochodzić swoich praw od spadkobierców. Dopiero, gdy nie jest w stanie zaspokoić się z ich majątku, wówczas może skierować swoje roszczenia do osób wymienionych w punkcie 2, zaś dopiero potem do obdarowanych.
Zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym, do otrzymania zachowku nie są uprawnione następujące osoby:
1) które zrzekły się dziedziczenia lub odrzuciły spadek przysługujący im z mocy ustawy,
2) małżonek wyłączony od dziedziczenia w sytuacji, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu z jego winy i żądanie to zostało uwzględnione przez sąd,
3) uznane za niegodne dziedziczenia,
4) osoby wydziedziczone przez spadkodawcę.
Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności,
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił go lub przerobił albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę (art. 928 kc).
Zgodnie z art. 1008 Kodeksu cywilnego, spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć osoby uprawnione do zachowku, jeżeli:
1) wbrew woli spadkodawcy postępują one uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
2) dopuściły się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo też rażącej obrazy czci,
3) uporczywie nie dopełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych,
chyba, że wcześniej im przebaczył.
Wysokość zachowku zawsze określa się w ściśle oznaczonej kwocie pieniężnej, której podstawę obliczenia tworzą: wartość całego spadku oraz wielkości udziału spadkowego, który przypadłby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym.
Pamiętać trzeba, że przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się tych, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Zasadą jest także, iż przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. W drodze wyjątku, nie podlegają zaliczeniu drobne darowizny, przyjęte zwyczajowo w danych stosunkach, ani dokonane przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku oraz darowizny na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Podkreślenia wymaga fakt, że roszczenie z tytułu zachowku podlega wprawdzie dziedziczeniu, jednakże przechodzi ono na spadkobiercę tylko wtedy, gdy należy on do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy. W przypadku braku takich osób, roszczenie o zachowek wygasa.
Pamiętać należy, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu.
Z kolei roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem pięciu lat od daty otwarcia spadku ( art. 1007 kc).
Roszczenia z tytułu zachowku dochodzi poprzez wniesienie pozwu o jego zapłatę do sądu ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeśli miejsca tego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić, do sądu miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub też jego część (art. 39 kpc).
Jeśli żądanie pozwu nie przekracza kwoty 75 000 zł, wówczas właściwy rzeczowo jest Sąd Rejonowy, w przeciwnym przypadku – Sąd Okręgowy.
W sprawach o zachowek i innych sprawach spadkowych zachęcam do kontaktu z Kancelarią Adwokacką prowadzoną przez adwokata Bartosza Obrębskiego aby otrzymać profesjonalną pomoc prawną.
Znieważanie funkcjonariusza. Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza jest szczególną formą przestępstwa znieważenia. Jego znamiona są bardzo podobne, zaś zasadniczą różnicą jest to, iż może ono być skierowane tylko i wyłącznie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.
Przesłuchanie dziecka w sprawie rodzinnej Sprawy rodzinne, z uwagi na swój przedmiot, mają szczególny charakter. Przejawia się on między innymi tym, że dzieci, pomimo że są osobami
