Przestępstwo zniesławienia uregulowane jest w art. 212 Kodeksu karnego. Zgodnie z nim, polega ono na pomówieniu innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.
Definiuje się je jako przypisywanie, zarzucanie, posądzanie lub oskarżanie innej osoby o określone postępowanie lub właściwości, które nacechowane jest negatywnymi ocenami, mające w konsekwencji prowadzić do wskazanych powyżej skutków.
Zniesławienie może przede wszystkim opierać się na informacjach nieprawdziwych, jednakże w niektórych przypadkach mogą to być także wiadomości o autentycznym charakterze, których ujawnienie nie jest zgodne z prawem, jak na przykład informowanie o karalności danej osoby, wobec której nastąpiło już zatarcie skazania.
Zaznaczyć trzeba, iż przedmiotowy czyn zabroniony posiada także swoją postać kwalifikowaną, powodującą zaostrzenie wobec sprawcy zasad odpowiedzialności karnej. Ma on miejsce wtedy, gdy sprawca dopuszcza się zniewagi za pomocą środków masowego komunikowania.
Zaznaczyć trzeba, iż żaden akt prawny nie zawiera definicji legalnej pojęcia „środków masowego komunikowania”. Uczyniły to dopiero doktryna i orzecznictwo.
Za środek masowego komunikowania uznaje się każdy środek publicznego przekazywania informacji. O takim jego zakwalifikowaniu decyduje nieograniczona dostępność informacji przekazywanych za jego pomocą, nie zaś nieograniczony dostęp do tego środka. Przykładowo nie będzie zniesławieniem postawienie zniesławiającego zarzutu w formie wiadomości wysłanej za pośrednictwem portalu Facebook, jednakże umieszczenie takiego zarzutu na tzw. tablicy Facebooka, na ogólnodostępnym blogu czy na witrynie internetowej wypełni znamiona tego przestępstwa.
Środkami masowego komunikowania są w szczególności:
Podkreślić trzeba, że w przypadku przestępstwa zniesławienia, dobrem chronionym przez przepisy prawa karnego jest tzw. cześć zewnętrzna. Obejmuje ona szacunek oraz dobre imię każdej osoby czy też innego podmiotu w kontekście jej narażenia na negatywne wyobrażenia o nim ze strony osób trzecich.
Ochrona dobrego imienia przysługuje każdemu człowiekowi niezależnie od tego, jaką opinię ma on już w społeczeństwie, co dotyczy także osób skazanych czy też prowadzących działalność nieetyczną i zasługującą na społeczne potępienie, na przykład w postaci nierządu. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 września 2017 roku (II KK 146/17), wskazał, że „nie w każdym wypadku ochrona taka musi mieć charakter bezwzględny. Ograniczenia można doznawać ze strony innych dóbr, których doniosłość w demokratycznym państwie prawa nie powinna być kwestionowana. Chodzi tu o prawo obywateli do informacji i jawności życia publicznego oraz kontroli takiej działalności, która obejmuje kwestie społecznie doniosłe – z takiego przywileju korzystają m.in. prasa czy media. Jednakże również i to uprawnienie nie może posunąć się dalej, aniżeli pozwalają na to usprawiedliwione okolicznościami konkretne sytuacje”.
Dlatego też Sąd Najwyższy podkreślił również, iż przestępstwo zniesławienia nie może być utożsamiane z prawem do krytyki, jednakże powinna ona być wyrażana w odpowiedniej formie.
Podkreślić trzeba, że zniesławienie może zostać skierowane nie tylko przeciwko indywidualnej osobie fizycznej, a więc człowiekowi. Może ono dotyczyć także grup osób, instytucji, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej.
Podmioty takie objęte taką ochroną prawną zarówno w przypadku, gdy chodzi o ich cześć jako autonomiczne dobro, jak również w sytuacji, gdy chodzi o ochronę dóbr osób bezpośrednio z nimi powiązanych, na przykład poprzez działalność zawodową.
Podkreślenia wymaga fakt, że przepisy Kodeksu karnego nie zawierają żadnych ograniczeń w zakresie formy dokonania przestępstwa zniesławienia. Tym samym, może ono przybrać każdą postać, która powoduje, iż przekaz sprawcy dotrze do pokrzywdzonego. Tak więc, pomówienie może przyjąć formę słowną, pisemną, na przykład w postaci artykułu prasowego czy publikacji książki, obrazu, malunku, bądź przez wykorzystanie wizerunku (zdjęcia) ofiary. Nie może go natomiast stanowić gest lub inna nieartykułowana forma zachowania, na przykład grymas na twarzy osoby trzeciej.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 8 maja 2006 roku (II AKa 448/05) „pomówienie może być wyrażone nie tylko w trybie oznajmującym, lecz także w trybie przypuszczającym, np. pytań, w których rozsądna interpretacja prowadzi do wniosku, że są one w rzeczywistości stawianiem zarzutu niewłaściwego postępowania”.
Musisz wiedzieć, iż wypowiedź o charakterze zniesławiającym nie wymaga szczególnego zabarwienia, ostrości czy też dosadności. W tym zakresie wystarcza jedynie, aby narażała pomówionego na utratę zaufania niezbędnego dla prowadzonej przez niego działalności lub zawodu.
Zdaniem Sądu Najwyższego, nie stanowi zniesławienia zarzut podniesiony podczas procesu sądowego, jeżeli działanie sprawcy zmierza do obrony własnych interesów.
Także, jeżeli sprawca dokonuje obiektywnie zniesławienia, ale jednocześnie jest subiektywnie przekonany o prawdziwości swoich słów, wówczas istnieją podstawy do jego uniewinnienia.
Musi on bowiem chcieć pomówić pokrzywdzonego, bądź przewidywać, że jego wypowiedź może mieć charakter pomawiający i godzi się na taki skutek. Wynika to z tego, że jest to przestępstwo umyśle i może być dokonane w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym.
Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego – nie ma przestępstwa zniesławienia w jego podstawowej formie, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.
Nie popełnia tego przestępstwa w obydwu jego formach, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut:
Jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.
Zaznaczyć trzeba, iż brak przestępstwa wynikający z powyższych przyczyn nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy za zniewagę ze względu na formę podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu.
Sprawca, który dopuścił się popełnienia przestępstwa zniesławienia podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
W przypadku postaci kwalifikowanej, a więc gdy sprawca dopuszcza się tego przestępstwa za pomocą środków masowego komunikowania, podlega on grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do jednego roku.
Dodać trzeba, że w razie skazania za przedmiotowe przestępstwo Sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
Na wniosek pokrzywdzonego Sąd orzeka podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości.
Powinieneś wiedzieć, iż ściganie zniesławienia odbywa się wyłącznie z oskarżenia prywatnego.
