W trakcie trwania małżeństwa zdarza się, że jedna ze stron – lub bliscy jednego z małżonków – dokonują darowizny na rzecz drugiego małżonka lub wspólnego majątku. Może to być przekazanie pieniędzy, nieruchomości lub innego składnika majątku. Po rozpadzie związku pojawia się pytanie: czy można odzyskać darowiznę po rozwodzie lub separacji? Artykuł wyjaśnia, w jakich przypadkach możliwe jest odwołanie darowizny, jak wygląda procedura i jakie warunki muszą zostać spełnione, by żądać jej zwrotu.
Darowizna to nieodpłatne przysporzenie majątkowe, które darczyńca przekazuje obdarowanemu. Może dotyczyć zarówno rzeczy ruchomych (np. samochodu), jak i nieruchomości (np. działki, mieszkania). Darowizna staje się skuteczna z chwilą jej przyjęcia przez obdarowanego.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, darowizna co do zasady jest nieodwołalna, chyba że wystąpią szczególne przesłanki przewidziane przez prawo. Rozwód sam w sobie nie stanowi podstawy do automatycznego odzyskania darowizny, ale w pewnych sytuacjach możliwe jest jej odwołanie.
Prawo cywilne przewiduje dwie główne podstawy do odwołania darowizny:
Rażąca niewdzięczność obdarowanego wobec darczyńcy.
Pogorszenie sytuacji majątkowej darczyńcy przed wykonaniem darowizny.
W kontekście rozwodu, najczęściej powoływaną przesłanką jest rażąca niewdzięczność, zwłaszcza gdy małżonek, który otrzymał darowiznę, dopuścił się wobec darczyńcy działań takich jak:
przemoc psychiczna lub fizyczna,
porzucenie w trudnej sytuacji,
zdrada,
znieważanie lub naruszanie godności,
działanie na szkodę darczyńcy (np. ukrywanie majątku, manipulacje finansowe).
Jeśli te zachowania wystąpiły po dokonaniu darowizny i można je udokumentować, sąd może uznać, że doszło do rażącej niewdzięczności, co uprawnia do jej odwołania.
Aby skutecznie odwołać darowiznę, darczyńca musi podjąć kilka formalnych kroków:
Złożyć pisemne oświadczenie o odwołaniu darowizny, skierowane do obdarowanego. Należy w nim szczegółowo opisać okoliczności i powołać się na rażącą niewdzięczność.
Jeśli obdarowany nie zgadza się na zwrot, darczyńca może wnieść pozew do sądu cywilnego o zwrot darowizny.
W postępowaniu sądowym konieczne jest udowodnienie niewdzięczności, np. poprzez zeznania świadków, dokumenty, nagrania lub inne dowody.
Sąd indywidualnie ocenia, czy doszło do niewdzięczności w stopniu rażącym, a także bierze pod uwagę sytuację obu stron.
Zgodnie z przepisami, darowiznę można odwołać w ciągu roku od momentu, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego. Po tym czasie roszczenie może zostać oddalone z powodu przedawnienia, nawet jeśli zachowanie drugiej strony rzeczywiście było naganne.
Jeśli darowizna została dokonana na rzecz jednego z małżonków, a nie na rzecz majątku wspólnego, pozostaje jego majątkiem osobistym. W takiej sytuacji jej ewentualny zwrot może dotyczyć wyłącznie tej osoby.
Jeśli jednak darowizna dotyczyła oboju małżonków, np. została przekazana z wyraźnym wskazaniem na wspólne cele lub wspólne mieszkanie, sprawa jest bardziej skomplikowana. Wówczas sąd może rozpatrywać wniosek z uwzględnieniem charakteru wspólnego korzystania z przedmiotu darowizny i zakresu odpowiedzialności każdego z małżonków.
Tak, ale tylko w określonych przypadkach. Sama decyzja o rozwodzie nie jest podstawą do cofnięcia darowizny. Konieczne jest wykazanie, że były małżonek:
dopuścił się wobec darczyńcy rażąco niewdzięcznego zachowania,
ukrywał majątek lub w inny sposób działał na szkodę darczyńcy,
świadomie doprowadził do rozpadu małżeństwa przez poważne uchybienia (np. przemoc, zdradę).
W przypadku darowizn przekazanych np. przez teściów byłemu zięciowi lub synowej, również można dochodzić ich zwrotu, o ile zostaną spełnione ustawowe warunki.
Odzyskanie darowizny po rozpadzie małżeństwa jest możliwe, ale tylko w wyjątkowych okolicznościach. Kluczowe znaczenie ma udowodnienie rażącej niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy. Formalności obejmują złożenie pisemnego oświadczenia i ewentualnie skierowanie sprawy do sądu.
Rozwód sam w sobie nie uzasadnia zwrotu darowizny – trzeba wykazać konkretne zachowania, które rażąco naruszają relację i zasady współżycia. W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem, który oceni, czy istnieją realne szanse na odzyskanie przekazanego majątku.
