Powinieneś wiedzieć, że żaden przepis obowiązującego prawa nie definiuje wprost czym jest „władza rodzicielska”.
Przyjmuje się, że władza rodzicielska to ogół praw przysługujących rodzicom oraz spoczywających na nich obowiązkach wobec dziecka. Jej celem jest zapewnienie należytej pieczy zarówno nad nim, jak i jego majątkiem.
Wszelkie kwestie związane z władzą rodzicielską uregulowane są w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Na zakres władzy rodzicielskiej składają się trzy podstawowe elementy:
Wszystkie one muszą być wykonywane przez rodziców z odpowiednim poszanowaniem godności i praw dziecka. Pamiętać jednak trzeba, że na nim samym spoczywa katalog obowiązków wobec rodziców, który jest wypadkową treści jaką ustawodawca nadał pojęciu „władzy rodzicielskiej”. Przede wszystkim jest ono im winne posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.
Musisz wiedzieć, że władza rodzicielska, choć jej zakres sięga bardzo daleko, nie może być sprawowana w sposób dowolny. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami, powinna ona być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
Żadna z obowiązujących norm prawnych nie precyzuje, czym jest „dobro dziecka”. Sąd Najwyższy wskazał, że rozumienie tego pojęcia zależy od konkretnych okoliczności faktycznych, w jakich znajduje się dziecko. Należy w tym względzie w szczególności uwzględnić uprawnienie do:
Przyjmuje się przy tym, że pojęcie dobra dziecka, z jednej strony, obejmuje całą sferę najważniejszych jego spraw osobistych, przykładowo takich, jak rozwój fizyczny i duchowy, odpowiednie kształcenie i wychowanie oraz przygotowanie do dorosłego życia, z drugiej zaś – ma ono wyraźny wymiar materialny. Polega on na konieczności zapewnienia dziecku środków do życia i realizacji celów o charakterze osobistym, a w wypadku gdy ma ono swój majątek, także na dbałości o jego interes majątkowy.
Podkreślić trzeba, że dobro dziecka jest podstawową wartością, która wymaga priorytetowego traktowania w stosunku do interesów rodziców. Dlatego też najistotniejszym elementem władzy rodzicielskiej jest jej funkcja ochronna w stosunku do małoletniego. Swoje oczekiwania i uprawnienia wynikające z władzy rodzicielskiej rodzice mogą uwzględniać i realizować jedynie w taki sposób i w takim zakresie, który nie prowadzi do kolizji z jego dobrem.
Skutkiem powyższego jest nakaz ustawodawcy, aby rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.
Podstawowym założeniem w sprawowaniu pieczy jest, iż rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim, przy czym obowiązani są przy tym troszczyć się o jego fizyczny i duchowy rozwój oraz przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień. Trzeba pamiętać, iż zakazuje się przy tym stosowania kar cielesnych.
W myśl przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Nie obejmuje on zarobku potomka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Dodać należy, że osoba trzecia może zastrzec w testamencie lub umowie darowizny, że przedmioty przypadające dziecku z tego tytułu, nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W takim wypadku, gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy, zarząd takim majątkiem sprawuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
Sam zarząd obejmuje wszelkie czynności prawne, faktyczne i procesowe oraz dyspozycje odnoszące się do majątku potomka, których celem przekazanie go dziecku, po jego dojściu do pełnoletniości, w stanie nie pogorszonym.
Co ważne, rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez małoletniego.
Przyjmuje się, że przez czynności zwykłego zarządu należy rozumieć załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy, pobieraniem z niej pożytków i jej utrzymywaniem w stanie niepogorszonym. Wszystko co nie mieści się w tak wyznaczonych granicach, należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.
W zakres zwykłego zarządu najczęściej wchodzą czynności niepolegające na zaciąganiu zobowiązania lub rozporządzaniu prawem majątkowym małoletniego. Są to tzw. czynności nieobciążliwe. Taki charakter może mieć również na przykład zawarcie przez rodziców na rzecz dziecka umowy darowizny nieruchomości w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich bądź też kupno niewielkiej nieruchomości gruntowej o niskiej wartości na rzecz potomka posiadającego duży majątek. Z kolei za czynności wykraczające poza zakres zwykłego zarządu uznaje się w szczególności:
Zasadą jest, iż czysty dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, nadwyżka zaś na inne uzasadnione potrzeby rodziny.
Zarząd majątek dziecka sprawują oboje rodzice. Tym samym wszelkie ważniejsze decyzje w tym przedmiocie powinny być podejmowane przez nich wspólnie. Jeżeli nie mogą oni dojść do porozumienia, wówczas dana sprawa powinna zostać poddana rozstrzygnięciu przez sąd opiekuńczy.
Po ustaniu zarządu majątkiem dziecka, rodzice obowiązani są oddać go w całości jemu samemu lub jego przedstawicielowi ustawowemu. Na żądanie dziecka lub jego przedstawiciela ustawowego, zgłoszone przed upływem roku od ustania zarządu, rodzice obowiązani są złożyć z niego rachunek. Żądanie to nie może jednak dotyczyć dochodów z majątku pobranych w czasie wykonywania władzy rodzicielskiej.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyraźnie stanowi, że rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.
W powyższym zakresie rodzice reprezentują dziecko wobec osób trzecich, organów państwowych i oraz instytucji, a także w jego imieniu załatwiają niezbędne sprawy, składając odpowiednie oświadczenia woli, na przykład w postaci zgody na wykonanie określonego zabiegu medycznego.
Musisz wiedzieć, że dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do osiągnięcia przez nie pełnoletniości, a więc ukończenia przez nie osiemnastego roku życia i uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.
Warto zaznaczyć ,że władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom i każde z nich jest zarazem obowiązane, jak i uprawnione do jej wykonywania. O istotnych sprawach dziecka rodzice powinni w miarę możliwości rozstrzygać wspólnie. W braku porozumienia w tym przedmiocie, sprawa zostanie rozstrzygnięta przez sąd opiekuńczy.
Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało jej pozbawione albo gdy została ona zawieszona.
