Prawo rodzinne przewiduje możliwość podważenia ojcostwa, jeśli zachodzą uzasadnione wątpliwości co do biologicznego pochodzenia dziecka. W świetle przepisów polskiego prawa mężczyzna uznawany za ojca nie zawsze musi być ojcem biologicznym. W takiej sytuacji można wystąpić do sądu z pozwem o zaprzeczenie ojcostwa. To delikatna sprawa, która wymaga precyzyjnego działania, znajomości terminów oraz przedstawienia odpowiednich dowodów.
Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, jeśli dziecko urodzi się w trakcie małżeństwa lub w ciągu 300 dni od jego ustania, za ojca dziecka uznaje się męża matki. To tzw. domniemanie ojcostwa, które ma na celu ochronę dziecka i zapewnienie mu sytuacji prawnej niezależnie od okoliczności poczęcia.
W przypadku dzieci urodzonych poza małżeństwem, ojcostwo może być ustalone przez uznanie dziecka albo przez orzeczenie sądu.
Polskie prawo dokładnie określa, kto jest uprawniony do wniesienia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa:
Mąż matki – jeśli uważa, że nie jest biologicznym ojcem dziecka.
Matka dziecka – może zakwestionować ojcostwo męża, jeśli wie, że nie jest on ojcem biologicznym.
Dziecko – może podważyć ojcostwo po osiągnięciu pełnoletności.
Prokurator – w szczególnych przypadkach, gdy uzna to za konieczne dla dobra dziecka.
Każda z tych osób ma określony czas na wniesienie powództwa, którego przekroczenie skutkuje utratą prawa do podważenia ojcostwa.
Terminy w sprawach o zaprzeczenie ojcostwa są ściśle określone:
Mąż matki – może wnieść powództwo w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko może nie być jego biologicznym potomkiem.
Matka dziecka – ma rok od narodzin dziecka, by złożyć pozew.
Dziecko – może wystąpić z powództwem do ukończenia 21. roku życia, a jeśli wcześniej nie wiedziało o okolicznościach, termin liczy się od momentu uzyskania tej wiedzy.
Prokurator – nie obowiązuje go żaden termin ustawowy, ale musi wykazać, że działa w interesie społecznym lub dobra dziecka.
Niedochowanie terminu skutkuje oddaleniem pozwu, nawet jeśli istnieją przesłanki biologiczne do zaprzeczenia ojcostwa.
Podważenie ojcostwa odbywa się wyłącznie na drodze sądowej. Postępowanie rozpoczyna się od złożenia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa do sądu rejonowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.
W pozwie należy wskazać:
dane stron (ojca, matki i dziecka),
uzasadnienie, dlaczego uważa się, że wskazany mężczyzna nie jest ojcem,
dowody, które potwierdzają tę tezę.
Sąd po zapoznaniu się z materiałem dowodowym może:
przeprowadzić badanie DNA,
przesłuchać strony i świadków,
zażądać dokumentacji medycznej lub opinii biegłego.
W przypadku zgodności wszystkich dowodów z twierdzeniem strony wnoszącej pozew, sąd wydaje wyrok zaprzeczający ojcostwu. Od tego momentu mężczyzna traci wszelkie prawa i obowiązki wobec dziecka (w tym obowiązek alimentacyjny).
Najważniejszym dowodem w sprawach o zaprzeczenie ojcostwa jest test DNA, który pozwala na jednoznaczne ustalenie biologicznego pokrewieństwa. Badanie wykonywane jest z materiału genetycznego (najczęściej wymazu z jamy ustnej) pobranego od dziecka, domniemanego ojca oraz – jeśli to możliwe – matki.
Wynik testu DNA, który wyklucza ojcostwo z prawdopodobieństwem 99,999%, stanowi podstawę do orzeczenia zaprzeczenia ojcostwa.
Zaprzeczenie ojcostwa niesie za sobą szereg konsekwencji prawnych:
mężczyzna przestaje być prawnie uznawany za ojca,
traci prawa rodzicielskie i obowiązek alimentacyjny,
dziecko traci prawo do dziedziczenia po nim,
akt urodzenia dziecka zostaje odpowiednio skorygowany.
W wyjątkowych przypadkach, mimo zaprzeczenia ojcostwa, sąd może orzec kontynuację obowiązku alimentacyjnego, jeśli leży to w interesie dziecka – jednak zdarza się to niezwykle rzadko.
Tak. Po prawomocnym zaprzeczeniu ojcostwa, biologiczny ojciec może dobrowolnie uznać dziecko, składając odpowiednie oświadczenie w urzędzie stanu cywilnego. Jeśli tego nie zrobi, matka lub dziecko mogą wnieść sprawę do sądu o ustalenie ojcostwa.
Podważenie ojcostwa to poważna i formalna procedura, która może zostać przeprowadzona tylko na drodze sądowej. Wymaga złożenia pozwu w odpowiednim terminie, przedstawienia przekonujących dowodów i – najczęściej – wykonania testu DNA. Choć sprawy te bywają emocjonalnie trudne, prawo przewiduje jasną ścieżkę postępowania, której celem jest zapewnienie zgodności stanu prawnego z rzeczywistością biologiczną.
